Πως γλιτώσαμε την περιτομή

Πως γλιτώσαμε την περιτομή

Μπορεί να λέμε ότι θέλουμε για τον φαλακρό απόστολο, τον αξιοθρήνητο Σαούλ, το ήθος και τη διδασκαλία του, αλλά χάρη σε αυτόν τα τελευταία 1500 χρόνια δεκάδες εκατομμυρίων μόρια ελληνοπαίδων γλίτωσαν τον ακρωτηριασμό. Οπότε του οφείλουμε ευγνωμοσύνη, που απλά μας βαφτίσανε και τέλος. Αποσπάσματα από άρθρο του freeenquiry.gr.

H Περιτομή του Ιησού
Η εντολή του Γιαχβέ προς τον Αβραάμ ήταν σαφέστατη και επίμονη. Επέβαλλε την περιτομή σε κάθε αρσενικό παιδί: «Πάν άρσεν υμών θέλει περιτέμνεσθαι. Και θέλετε περιτέμνει την σάρκα της ακροβυστίας υμών, και θέλει είσθαι εις σημείον της διαθήκης μεταξύ εμού και υμών. Και παιδίον οκτώ ημερών θέλει περιτέμνεσθαι μεταξύ σας, πάν άρσεν εις τας γενεάς υμών.... Και το απερίτμητον άρσεν, του οποίου δεν ήθελε περιτμηθή η σάρξ της ακροβυστίας αυτού, η ψυχή εκείνη θέλει εξολοθρευθή εκ μέσου του λαού αυτής· την διαθήκην μου παρέβη» («Γένεσις», ιζ΄ 10-14).
Οι γονείς του Ιησού πιστοί στις εντολές του Γιαχβέ την όγδοη ημέρα από τη γέννησή του τον οδήγησαν στον τόπο που εθιμοτυπικώς για τους εβραίους τελείτο η περιτομή: «Και ότε επληρώθησαν αι οκτώ ημέραι δια να περιτέμνωσι το παιδίον, εκλήθη το όνομα αυτού Ιησούς, το ονομασθέν υπό του αγγέλου, πρίν συλληφθή εν τη κοιλία» («κατά Λουκάν», β΄ 21). Ο Ματθαίος, βέβαια, έχει ήδη ονομάσει το παιδί, Εμμανουήλ κι όχι Ιησού: «Iδού η παρθένος θέλει συλλάβει, και θέλει γεννήσει υιόν, και θέλουσι καλέσει το όνομα αυτού Εμμανουήλ, το οποίον μεθερμηνευόμενον είναι, “μεθ’ ημών ο θεός”» (α΄ 23). Άν και αποτελεί αντίφαση το γεγονός της ονομασίας του Ιησού, δεν θα εξετασθεί, καθ΄ ότι δεν έχει σχέση με την περιτομή.

Η ιστορία της Περιτομής
Ο Ηρόδοτος (Β΄104) αναφέρει, ότι το έθιμο της περιτομής το είχαν πολλοί λαοί της Ανατολής. Κατά μια άποψη η περιτομή είναι εξέλιξη του πανάρχαιου εθίμου της εκτομής. Πολύ παλιά, όταν στους πρωτόγονους λαούς της Ανατολής η κοινογαμία ήταν γενικός θεσμός για άντρες και γυναίκες, οι πιο δυνατοί και κυρίως οι αρχηγοί σκότωναν τα αγόρια ή στην καλύτερη περίπτωση τους έκοβαν τα γεννητικά όργανα, γιατί, όταν μεγάλωναν, γίνονταν ανταγωνιστές στις ερωτικές τους ορμές. Το ίδιο γίνεται και στα ζώα, στα οποία ο ερωτικός ανταγωνισμός δημιουργεί άγριες συνθήκες πάλης. Οι γάτοι, για παράδειγμα τρώνε ή πνίγουν τα αρσενικά γατάκια.
Όταν όμως οι λαοί αυτοί πέρασαν σε ανώτερο -σχετικά- στάδιο πολιτισμού, έκοβαν μόνο την πόσθη, τηρώντας μέρος μόνον από το τυπικό της απάνθρωπης αυτής παλιάς ιεροτελεστίας. Αυτό, γιατί με την εκτομή πλήττονταν σοβαρά η διαδικασία της αναπαραγωγής και συνακόλουθα της εξάπλωσης του περιούσιου λαού, που έμελλε -κατά γιαχβεδική εντολή- να κατακυριεύσει τον κόσμο. Επειδή, όμως, η υποταγή στον Γιαχβέ, στο όνομα του οποίου έπρεπε να γίνει η εξάπλωση των Εβραίων, έπρεπε και εμφανής να είναι και να συνέχει το λαό του Ισραήλ, τόσο μεταξύ των ατόμων-μελών του, όσο και με τον θεό του, τον Γιαχβέ, αντικαταστάθηκε από την περιτομή.            Αυτό έγινε «σήμα κατατεθέν» και ανεξίτηλο του εβραϊσμού.

Η εβραϊκή περιτομή.
Η περιτομή όμως, γινόταν και για έναν ακόμη σπουδαιότερο λόγο. Στο δ΄ κεφάλαιο της «Εξόδου» διαβάζουμε: «Ενώ δε ο Μωϋσής ήτο εν τη οδώ, εν τω καταλύματι, συνήντησεν αυτόν ο Κύριος, και εζήτει να θανατώση αυτόν (τον γιό του Μωϋσή). Και λαβούσα η Σεπφώρα (η γυναίκα του Μωϋσή) λιθάριον κοπτερόν, περιέτεμε την ακροβυστίαν του υιού αυτής, και έρριψεν εις τους πόδας αυτού, λέγουσα: Βεβαίως νυμφίος αιμάτων είσαι εις εμέ. Και απήλθεν απ’ αυτού. Η δε είπε: Νυμφίος αιμάτων είσαι, ένεκα της περιτομής» (24-26).[...]

Το ζήτημα της περιτομής των εθνικών
Τεράστιο ζήτημα για την εκκλησία αποτέλεσε η διενέργεια της περιτομής, ειδικά για το άν θα έπρεπε να περιτέμνονται οι εθνικοί προσήλυτοι στο χριστιανισμό ή όχι. Τελικά πρέπει να ήταν πολύ δύσκολο να πείσουν τους μή Εβραίους να πετσοκόβονται στα καλά καθούμενα, οπότε επικράτησε η γνώμη του Παύλου, ο οποίος ήταν κάθετα αντίθετος στην περίτμηση των εθνικών. Την αντίθεσή του αυτή την έχει αναπτύξει στην «προς Γαλάτας» επιστολή του (στ΄ 11-18). Έτσι γλύτωσαν οι Ρωμιοί την περιτομή.
Στην ίδια επιστολή του όμως ο Παύλος (β΄ 3-5) αναφέρει, ότι όταν έφερε στην σύνοδο των αποστόλων («Πράξεις», ιε΄ 1-34) τον εθνικό Τίτο, αυτοί που λάμβαναν μέρος στη σύνοδο τον ανάγκασαν να περιτμηθεί κι ο Παύλος δεν αντέδρασε καθόλου. Στην περίπτωση του Τιμοθέου επίσης, ο οποίος είχε μάνα Εβραία και πατέρα Έλληνα και που ο Παύλος θέλησε να τον πάρει μαζί του, τον ανάγκασε πρώτα να περιτμηθεί («Πράξεις», ιστ΄ 1-3).
Αυτό με μια πρώτη ανάγνωση φαίνεται σαν αντίφαση -μια από τις πολλές- που με αρκετή ευκολία μπορεί να εντοπίσει ένας μελετητής της Καινής Διαθήκης. Κάπου στο ευαγγέλιο, για παράδειγμα, φαίνεται να κηρύττεται η αγάπη («αγαπάτε αλλήλους», «κατά Ιωάννη», ιγ΄ 34, ιε΄ 17), ενώ αλλού το μίσος («όσο για τους εχθρούς μου, αυτούς που δεν με θέλησαν για βασιλιά τους, φέρτε τους εδώ και κατασφάξτε τους μπροστά μου», «κατά Λουκά», ιθ΄ 27).
Κι όμως, με μια προσεκτικότερη ανάγνωση προκύπτει ότι δεν πρόκειται πάντα για αντιφάσεις. Αρκεί να γίνει μια σημαντική παρατήρηση. Το ευαγγέλιο που κηρύττουν οι απόστολοι απευθύνεται:
- Σε όλους τους ανθρώπους (πλην των Εβραίων), οι οποίοι είναι απερίτμητοι κι αποτελούν το «ποίμνιον».
- Στην ηγεσία του χριστιανισμού, η οποία αποτελείται από τους υπόλοιπους, τους περιτμημένους (είτε τους Εβραίους, είτε όσους από τους εθνικούς προσχώρησαν στις οργανώσεις τους, αναλαμβάνοντας σημαντικούς ρόλους, αφού πρώτα περιτμήθηκαν).

Αν γίνει αυτή τη διάκριση, τότε εύκολα διαπιστώνεται, ότι εξηγούνται όλες οι φαινομενικές αντιφάσεις στο κήρυγμα και στο ευαγγέλιο, καθ΄ ότι άλλα αναφέρονται για το «ποίμνιον» κι άλλα για την ηγεσία του, τα οποία βέβαια είναι εκ διαμέτρου αντίθετα.

Το πάθημα του εθνικού Τίτου

Σε άλλο άρθρο μας (Ιησούς: Κήρυκας μίσους, διχασμού και μισελληνισμού), που αναλύθηκε το θέμα της κήρυξης του ευαγγελίου από τον Παύλο, τονίσθηκε, ότι, όπως προκύπτει από τα ευαγγέλια, ο Παύλος πήγαινε πάντα στις εβραϊκές συναγωγές. Το ευαγγέλιο κηρύττονταν από Εβραίους σε Εβραίους. Όταν έγινε η σύνοδος των αποστόλων στα Ιεροσόλυμα, όπου λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις για την περαιτέρω δράση, ήταν όλοι τους Εβραίοι και περιτμημένοι. Η λέξη «απόστολος» σημαίνει: αυτός που είναι σε αποστολή. Αποστολή τους ήταν να εξαπλώσουν το χριστιανισμό -μια νάρκη στα θεμέλια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας- κι όργανα στην προσπάθειά τους αυτή ήταν οι ανά τον κόσμο εβραϊκές κοινότητες.
Ο Τίτος, που τον έφερε μαζί του ο Παύλος, ήταν εθνικός κι απερίτμητος, ο οποίος όμως θα ελάμβανε σημαντικό αποστολικό έργο («Β΄ Κορ.», ζ΄ 13-15 και «προς Τίτον»). Δεν ήταν κάποιος τυχαίος από το «ποίμνιον». Το ίδιο ακριβώς κι ο Τιμόθεος, τον οποίο ήθελε να πάρει μαζί του ο Παύλος και να τον εντάξει στην ομάδα του. Γι’ αυτό «πετσοκόφτηκαν» με συνοπτικές διαδικασίες. Οι περιτμημένοι ήταν οι ηγέτες του χριστιανισμού κι οι απερίτμητοι το «ποίμνιον».

Πηγή >>

Περιτομή-Υποσπαδία-Επισπαδία κλπ...κλπ..

Ιστορική Ανασκόπηση Χειρουργικών Επεμβάσεων στην Ακροποσθία

Θεόδωρος Κ. Κόνωνας - Πλαστικός Χειρουργός

Η ακροποσθία αποτελεί το τμήμα του δέρματος του πέους που καλύπτει την βάλανο. Η ακροποσθία αφού περιβάλλει την βάλανο μέχρι την κορυφή της ανακάμπτει γιά να καταλήξει μέχρι 2-3 χιλ πίσω από την στεφάνη της βαλάνου. Η διόρθωση των ανωμαλιών των έξω γεννητικών οργάνων στον άνδρα απαιτεί σε πολλές περιπτώσεις την ύπαρξη περίσσειας δέρματος γιά την κάλυψη χειρουργικών τραυμάτων και τον σχηματισμό νεοουρήθρας.

Ηδη, από τους αρχαιοτάτους χρόνους ήταν γνωστό ότι η ακροποσθία δεν επιτελούσε καμιά λειτουργία και γιά αυτό εθυσιάζετο σε θρησκευτικές τελετές ή και απλώς γιά λόγους καθαριότητας.

Ετσι, δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηριχθεί ότι η γνώση των μεθόδων γιά την διόρθωση των συγγενών διαμαρτιών των έξω γεννητικών οργάνων άρχισε κατά τρόπο αντίστροφο με μιά ακρωτηριαστική επέμβαση όπως είναι η περιτομή[1].

Η περιτομή αναφέρεται γιά πρώτη φορά στον πάπυρο του EBERS(1872)[2] που χρονολογείται από το 1550 πΧ. Στην Αρχαία Αίγυπτο η περιτομή που έχει διαπιστωθεί σε μούμιες της προδυναστικής περιόδου, αποτελούσε τελετουργική πράξη που εκτελείτο από ιερείς και όχι γιατρούς. Ο Sudhoff ανεγνώρισε ότι είχε εκτελεσθεί περιτομή σε δύο αγάλματα της πρώτης περιόδου[3].

Αρχικά, η περιτομή εκτελείτο μόνο στους ιερείς αλλά στην συνέχεια επεκτάθηκε και στους βασιλείς καθώς και στις τάξεις των πολεμιστών μέχρις ότου εξαπλώθηκε γιά να αποτελέσει τελικά εθνικιστικό χαρακτηριστικό των Αρχαίων Αιγυπτίων. Υποστηρίζεται, ότι όταν ο Πυθαγόρας επισκέφθηκε την Αίγυπτο, γιά να του επιτραπεί η είσοδος στους ναούς υπέστη περιτομή[4].

Η τεχνική και η τελετουργική σημασία της περιτομής μεταβιβάσθηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους στος Εβραίους και φαίνεται ότι ήταν γνωστή σε αυτούς από το 1300 πΧ[5].

Στην Βίβλο η μοναδική χειρουργική επέμβαση που περιγράφεται, είναι αυτή της περιτομής που εκτελείτο αποκλειστικά από τους ραββίνους. Ο Zeiss υποστηρίζει ότι οι Εβραίοι ανακατασκεύαζαν την ακροποσθία στις περιπτώσεις που έλειπε είτε ήταν υπολλειματική λόγω εκτεταμένης περιτομής ή μετά από απομάκρυνση νεοπλασμάτων.

Επίσης στο 1ο βιβλίο των Μακκαβαίων[6],ένα από τα απόκρυφα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης που πιθανόν γράφτηκε τον 1ο μΧ αιώνα, γίνεται αναφορά γιά την ύπαρξη στην Ιερουσαλήμ "ειδικών οίκων" οπου εγίνετο ανακατασκευή της ακροποσθίας[7].

Στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους, ο Απόστολος Παύλος πιστεύοντας στον λυτρωτικό ρόλο της Χριστιανικής θρησκείας εθεώρησε την περιτομή "άχρηστο τύπο"[8] με αποτέλεσμα να πάψει να εφαρμόζεται στον Χριστιανικό κόσμο. Στους Ρωμαικούς χρόνους, ο Κέλσος-CELSUS είναι ο πρώτος που δίνει μιά ακριβή περιγραφή στην Ιατρική βιβλιογραφία της χειρουργικής θεραπείας της υπολλειματικής ακροποσθίας[1].

Μιά άλλη χειρουργική επέμβαση που τοποθετείται χρονολογικά στην Αρχαία Ελλάδα είναι η χειρουργική φίμωση (INFIBULATION) που αποσκοπούσε στην κάλυψη της βαλάνου στους αθλητές που η έκθεση της με τα τότε κρατούντα ήθη εθεωρείτο άσεμνη[1].

Eπίσης στα πλαίσια της προετοιμασίας γιά τους Ολυμπιακούς αγώνες εκτελείτο στους αθλητές χειρουργική φίμωση, μιά πράξη βάναυση, που σκοπό είχε την αύξηση των επιδόσεων τους[9,10].

Στους Ρωμαικούς χρόνους η χειρουργική φίμωση επετυγχάνετο με ένα μόνιμο σφυρήλατο δακτύλιο που αποσκοπούσε στην διατήρηση της δύναμης των αθλητών και την διατήρηση της φωνής των αοιδών"[10].

Ο Dionis τον 18ο αιώνα στο βιβλίο του COURS D'OPERATIONS που περιγράφει πολλές ουρολογικές επεμβάσεις, απορρίπτει ασυζητητί την περιτομή, την χειρουργική φίμωση και τις επεμβάσεις ανακατασκευής της ακροποσθίας, που τις χαρακτηρίζει ανώφελες και προτρέπει μάλιστα και τους άλλους να τις καταδικάσουν[11].

Ο THIERSCH[12] ανεγνώρισε πρώτος την χρησιμότητα της ακροποσθίας και την χρησιμοποίησε σε περίπτωση επισπαδία γιά να καλύψει το χειρουργικό τραύμα που προέκυψε μεταξύ σώματος του πέους και βαλάνου. Ο OMBREDANNE το 1911 χρησιμοποίησε σε υποσπαδία το δέρμα της ακροποσθίας γιά την κάλυψη του τραύματος της κάτω επιφάνειας του πέους κατά την ανακατασκευή της ουρήθρας από δερματικό πεικό κρημνό[13]. Ο EDMUNDS (1913)[14] πρώτος μετέφερε το δέρμα της ακροποσθίας στην κάτω επιφάνεια του πέους ταυτόχρονα με την αφαίρεση της χορδής, ενώ σε ένα δεύτερο χρόνο εκτελούσε την ουρηθροπλαστική κατά DUPLAY. Το 1917 ο BECK χρησιμοποίησε ένα δίμισχο κρημνό από την ακροποσθία γιά την κάλυψη του τραύματος μετά την εκτομή της χορδής[15]. Ο κρημνός από την ακροποσθία έγινε ευρύτερα γνωστός από τον NESBIT το 1941[16].

Σήμερα έχει αναγνωρισθεί η σημασία της ακροποσθίας σαν πολύτιμου ιστού ιδιαίτερα σε περιπτώσεις συγγενών διαμαρτιών των έξω γεννητικών οργάνων. Απόδειξη τούτου είναι ότι στις περισσότερες τεχνικές γιά την θεραπεία του υποσπαδία χρησιμοποιείται η ακροποσθία είτε γιά την κάλυψη των χειρουργικών τραυμάτων μετά την απομάκρυνση της χορδής είτε γιά τον σχηματισμό νέας ουρήθρας σε ένα χρόνο. Επιβάλλεται να γίνει ευρέα γνωστό ότι άτομα με οποιαδήποτε ανωμαλία στα έξω γεννητικά όργνανα, δεν πρέπει να υφίσταναται περιτομή μέχρις ότου αποκλεισθεί το ενδεχόμενο της μελλοντικής
χρησιμοποίησης της ακροποσθίας γιά την διόρθωση της ανωμαλίας.

Αρχή κειμένου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Horton CE. Plastic and Reconstructive Surgery of the Genital Area. Boston, Little Brown 1970. P:9-15

2. Ebbel B. The Papyrus Ebers. Humphrey Milford, London:Oxford University Press, 1937. 103p.

3. Krogman WM. The Medical and Surgical practices of pre and proto historic man. CIBA Symp 1940. 2:444

4. Graham H. The story of Surgery, N York; Doubleday, Doran 1939 P:25-32

5. Bible in Encyclopeadia Britannica, vol 3 P:570 Encyclopaedia Britannica, Inc. Chicago: Wm Benton,Pupl. 1963

6. Maccabees, Book of, in Eccyclopaedia Britannica, vol 14 p:549.Encyclopaedia Britannica, Inc Chicago: Wm Benton Pupl 1963

7. Zeis E. Die Literatur und Geschichte der Plastischen Chirurgie. Leipzig: Wilhelm Englemann, 1963. P:145-73

8. Ναουμίδης Σπ. Η περιτομή του Χριστού σε Ξυλογραφία του 1852. 1982-83. σελ:4, Αθήνα (Ανάτυπο Ιατρολογοτεχνική Στέγη)

9. Dingwall EJ. Male Infibulation. London: Bale&Danielson, 1925

10. Schwarz GS. Infibulation, Population control and the medical profession. Bull NY Acad Med 1970, 46:964

11. Dionis. A course of chirurgical operations, Demonstrated in the Royal Garden at Paris, London : J Tomson, 1710 ; 2nd ed p:137-155, 1733

12. Thiersch K. Uber die Enstehungsweise und operative behandlung de Epispadie. Arch Heilkunde 1869, 10:20

13. Ombredanne L. Hypospadias penien Cher l'enfant. Bull Soc Chir Paris 1911 37:1076

14. Edmunds A. An operation for hypospadias. Lancet 1913, 1:447.

15. Beck C. Hypospadias and its treatment. Surg Gynecol Obstr 1917, 24:511

16. Nesbit R. Plastic Procedure for correction of hypospadias. J Ur 1941, 45:699

ΑΙΜΟΜΙΚΤΕΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ

Βιβλίο-Πρόταση: Βυζάντιο. Τα ερωτικά εγκλήματα και οι τιμωρίες τους, έκδ. Περίπλους, Αθήνα, 2003.

«...αδελφού θυγατρί συνουσίαζεν»...

Από τον Ηράκλειο, στον «άτακτο» Ανδρόνικο Α΄ Κομνηνό

Στην αυτοκρατορική αυλή, οι αιμομικτικές σχέσεις κάθε άλλο παρά σπάνιζαν.
Η σύναψη τέτοιων σχέσεων με τη μορφή της γαμικής συμβίωσης εξυπηρετούσε τις πολιτικές φιλοδοξίες των αιμομικτών.
Άλλες φορές ο λόγος ήταν καθαρά το ερωτικό πάθος, το οποίο υπερνικούσε τα εμπόδια.
Όταν ο πατριάρχης Σέργιος προσπάθησε να εμποδίσει το γάμο του αυτοκράτορα Ηρακλείου με την ανιψιά του (από την αδερφή του) Μαρτίνα, με την οποία διατηρούσε από πριν αιμομικτικές σχέσεις, η σθεναρή αντίδραση του αργότερα κάμφθηκε και αναγκάστηκε να στέψει τη Μαρτίνα αυτοκράτειρα.
Οι πολίτες όμως της Κωνσταντινούπολης, γνωρίζοντας την παρανομία που διαπράχθηκε με τη συναίνεση τελικά της Εκκλησίας, αντέδρασαν έντονα και στον Ιππόδρομο λοιδόρησαν το αυτοκρατορικό ζεύγος.
Μάλιστα, τα δύο πρώτα παιδιά από αυτό το γάμο, που κράτησε πάνω από τριάντα χρόνια, γεννήθηκαν με σωματικές παραμορφώσεις:

«...ο γε προς πράξιν άθεσμον και ην Ρωμαίων απαγορεύουσι νόμοι ιδών, το προς την ανεψιάν Μαρτίναν ησπάσατο κήδος. Θυγάτηρ αύτη Μαρίας της αυτού ετύγχανεν αδελφής, πατρός δε Μαρτίνου, ον Μαρία προ Ευτροπίου γαμέτην εκέκτητο. Και δε δύο υιείς εξ αυτής τίκτει, ων τον μεν Φλάυιον, τον δε Θεοδόσιον προοηγόρευσεν. Η δίκη δε εθριάμβευε το αθέμιτον, και του μεν πρεσβυτέρου πιαρειμένον εδείκνυ τον αυχενα ως μηδ΄ ετέρωθι επιστρέψεσθαι οίον τε είναι, του δ΄ αυ νεωτέρου την ακουστικήν αψήρητο αίσθησιν και κωφόν ήδη απέφαινεν. Διήλεχον δε αυτού μάλιστα το άσεμνον συνοικέσιον επί ταις ιππικαίς αμίλλαις και οι του πράσινου δημόται χρώματος, συνήνουν τε επί ταύτη και συνέπραττον. Σέργιος δε των Βυζαντίων ιεράρχης γράμμασιν αυτός λιπαρής εγκείμενος ενουθέτει τω προς τω γύναιον τούτο κοινωνίαν ανήνασθαι. Ο δε αυτώ απελογείτο ως “ευ μεν έχει τα παρά σοι λεγόμενα: ο γαρ χρέος ως αρχιερεί και φίλω, ήδη εποδέδωκας· εφ΄ ημίν δε το λοιπόν κείσεται τα της πράξεως”.» (Nicephori Opuscula Historica, έκδ. C. de Boor, Λειψία 1880, σελ. 14).

Ο αδερφός του αυτοκράτορα αντιδρώντας στον αθέμιτο γάμο, έλεγε χαρακτηριστικά, όταν ο Ηράκλειος πήρε τη Μαρτίνα μαζί του στις εκστρατείες: «Θέλει να έχει την αμαρτία του διαρκώς μπροστά στα μάτια του». (Nicephori Opuscula Historica, έκδ. C. de Boor, Λειψία 1880, σελ. 23).


Με το δεύτερο γάμο του ο αυτοκράτορας Ηράκλειος (αριστερά στο εικονιζόμενο νόμισμα της εποχής) «νομιμοποίησε» τη μακρά αιμομικτική του σχέση με τη Μαρτίνα (δεξιά), τη δεκατετράχρονη κόρη της αδελφής του.
Μαζί της απόκτησε περίπου δέκα παιδιά, ορισμένα εκ των οποίων υπέφεραν από διάφορες σωματικές αναπηρίες.

(Βλ. Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στο Βυζάντιο.)

Ο Ηράκλειος είχε ένα ανατομικό πρόβλημα στην ουρήθρα· είχε έναν επισπαδία, που σημαίνει, ότι είναι αλλού το στόμιο της κύστης αντί να είναι εμπρός είναι δηλαδή στη ράχη του πέους.

Έτσι πολλοί έλεγαν, ότι αυτό, ήταν η θεία τιμωρία για τα ανόσια που έκανε.

Μιά άλλη ερωτική σχέση, αυτή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ΄ του Μονομάχου με τη Σκλήραινα, ήταν αιμομικτική σχέση αφού η Σκλήραινα ήταν ανιψιά του.
Η σχέση τους ήταν συνάμα σχέση πορνείας, γιατί ο αυτοκράτορας ήταν ήδη παντρεμένος με την κατά πολύ μεγαλύτερή του βασίλισσα Ζωή, η οποία τελικά συναίνεσε στην παράνομη αυτή τριγωνική ερωτική συμβίωση:

«Αλλ΄ ο γε αυτοκράτωρ ουδ΄ εν αυτή τη προς την βασιλείαν εισόδω της γυναικός επιλέληστο, αλλά τοις μεν αισθητοίς όμμασι την βασιλίδα τεθέαται, την δε εκείνης μορφήν (εννοεί τη Ζωή) τοις από της ψυχής συνήθρει και συνελάμβανε, και την μεν ηγκάλιστο, την δε εγκόλπιον είχεν εν τη ψυχή...» (Ψελλός, σελ. 142).

Μωσαϊκό από την Αγία Σοφία με τον Κωνσταντίνο Θ΄ τον Μονομάχο και τη νόμιμη σύζυγό του, αυτοκράτειρα Ζωή, εκατέρωθεν του Ιησού.
(Το τρίτο πρόσωπο του ερωτικού τριγώνου, η ανιψιά του αυτοκράτορα, Σκλήραινα, δεν εικονίζεται).

Ένας άλλος αυτοκράτορας, ο Μανουήλ Α΄ ο Κομνηνός διατηρούσε επίσης αιμομικτικές σχέσεις με μια ανιψιά του, που ήταν κόρη του αδερφού του. Άν και νιόπαντρος, την άφησε πολλές φορές έγκυο χωρίς συγχρόνως να παραμελεί τις άλλες μαιτρέσσες, στις οποίες προσέφερε τις ίδιες υπηρεσίες.



Ο Μανουήλ A΄ Κομνηνός
είχε σχέσεις με την κόρη του αδελφού του.





Ο εξάδερφός του, ο «άτακτος» Ανδρόνικος, που αργότερα θα γίνει αυτοκράτορας, απήγαγε τη νεότερη αδερφή της ανιψιάς τού Μανουήλ, που ήταν και δική του ανιψιά, και μάλιστα απέκτησε μ΄ αυτήν ένα παιδί.
Η κόρη παραπονέθηκε στο θείο της Μανουήλ, που θέλησε να επιπλήξει αυστηρά τον «άτιμο διαφθορέα». Τότε ο Ανδρόνικος απάντησε, ότι δεν είχε με την κοπέλα παρά συγγένεια 3^ου βαθμού και άρα ήταν λιγότερο επιλήψιμη η πράξη του από του εξαδέρφου του Μανουήλ, ο οποίος δε δίστασε να διακορεύσει την κόρη του αδερφού του.
Είπε χαρακτηριστικά, ότι ως Βυζαντινός πολίτης, απλώς ακολούθησε το παράδειγμα του αυτοκράτορά του · έτσι κι αλλιώς στο ίδιο εργαστήρι όλα τα αγγεία κατασκευάζονται από τον ίδιο πηλό!

«Και τοις επιτιμώσιν Ανδρονίκω δια το της συνουσίας αθέμιτον η αφ΄ εστίας μίμησις πρόχειρος εις απόλογον ην, και χαριεντιζόμενος ανθυπέφερεν ως φιλεί το αρχόμενον εξομοιούσθαι τω άρχοντι και τα της αυτής ομοστοιχεί και συνάδει ως κεραμείας, εις τον εξάδελφον αποσκώπτων ταύτα και βασιλέα τον Μανουήλ ως ομοιοπαθέσιν υποκύπτοντα πάθεσιν ή γουν και χείροσιν αλισκόμενον, είπερ ο μεν αδελφού θυγατρί συνουσίαζεν, ο δ΄ Ανδρόνικος εξαδέλφου παιδί συγκατέκειτο.» (Νικήτας Χωνιάτης, σελ. 104, βλ. και Gerard Walter, H καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1999, σελ. 194).

Ο αιμομίκτης, υπέρωρος την ηλικίαν, ρικνός και χαλαρός -σύμφωνα με την περιγραφή του Νικήτα Χωνιάτη- Ανδρόνικος, συγκατακλινόταν και παραγκαλιζόταν την ορθοτίτθιον νεανίδα, την ροδοδάκτυλον και δρόσον έρωτος στάζουσαν

Ο Ανδρόνικος μεταβαίνοντας στις μακρινές επαρχίες του Βυζαντίου συνέχισε να συνάπτει αιμομικτικές σχέσεις. Πρώτα με μιά νύφη του αυτοκράτορα, κατόπιν με κάποια εξαδέρφη. Και όταν αργότερα ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο, παντρεύτηκε τη μόλις εντεκάχρονη αρραβωνιαστικιά του ανιψιού του, Αλεξίου Β΄ του Κομνηνού, γιού του Μανουήλ Α΄ του Κομνηνού, τον οποίο κατάφερε να διώξει από το βασιλικό θρόνο.

«...και ουκ ησχύνετο Κρονίων απόζων ανεψιού γυναικί μιλτοπαρήω και τρυφερά και μήπω το ενδέκατον έτος, εξηνυκυία μέλλων αθεμίτως συγκατακλίνεσθαι και παραγκαλίζεσθαί ο πέπων την ομφακίζουσαν, ο υπέρωρος την ηλικίαν την ορθοτίτθιον νεανίδα, ο ρικνός και χαλαρός την ροδοδάκτυλον και δρόσον έρωτος στάζουσαν.» (Νικήτας Χωνιάτης, σελ. 138-142.)

Γιώργος Δ. Καούρας

Σημείωση

Ο κ. Γιώργος Καούρας σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Ασχολείται με την έρευνα της Ιστορίας του Βυζαντινού Δικαίου. Το παραπάνω άρθρο αποτελείται από αποσπάσματα από το βιβλίο του:

Βυζάντιο. Τα ερωτικά εγκλήματα και οι τιμωρίες τους,
έκδ. Περίπλους, Αθήνα, 2003.

Ο τίτλος, οι εικόνες και οι υπότιτλοι είναι της «Ελεύθερης Έρευνας».
Διαβάστε επίσης:

Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στο Βυζάντιο

Οι δυό γάμοι βυζαντινού αυτοκράτορα με άνδρες

Αποσπάσματα από το «περί ακολασίας» κεφάλαιο του Ιωάννη Στοβαίου.

α. Αντισθένους:
«Αντισθένης έλεγεν τας μη κατά θύραν εισιούσας ηδονάς αναγκαίον μη κατά θύραν πάλιν εξιέναι•δεήσει ουν τμηθήναι ή ελλεβορισθήναι».
(Ο Αντισθένης έλεγε πως οι ηδονές που δεν μπαίνουν από την πόρτα, κατ’ανάγκην και δεν βγαίνουν από την πόρτα. Θα απαιτηθεί,λοιπόν, να γίνει χειρουργική επέμβαση, για να κοπούν, ή να δοθεί το φάρμακο που δίνεται για την θεραπεία της τρέλας).

β. Διογένους:
«Διογένης έλεγεν των οίκων ένθα πλείστη τροφή πολλούς μυς είναι και γαλάς•και δη σώματα τα πολλήν τροφήν δεχόμενα και νόσους ίσας εφέλκεσθαι».
(Ο Διογένης έλεγε πως, όπως στα σπίτια,όπου υπάρχουν πολλά τρόφιμα, βρίσκονται πολλά ποντίκια και γάτες, έτσι και τα σώματα, που δέχονται πολλή τροφή, προσελκύουν ισάριθμες αρρώστιες).

γ. Διογένους:
«Διογένης προς τινα νέον περιττώς καλλωπιζόμενον «ει μεν προς άνδρας,ατυχείς»είπεν«ει δε προς γυναίκας,αδικείς».
(Ο Διογένης έλεγε προς ένα νέο που καλλωπιζόταν περίσσια: «Ως προς τον ανδρισμό, δεν πέτυχες • ως προς την θηλυκότητα, αδικείς το γυναικείο φύλο).

δ. Μουσωνίου (Δάσκαλος του Επίκτητου):
«Αρχή του μη κατοκνείν τα ασχήμονα [πράττειν] το μη κατοκνείν τα ασχήμονα λέγειν».
(Αφετηρία να μη διστάζει κανείς να κάνει απρέπειες είναι το να μη διστάζει να λέει απρέπειες).

ε. Σωκράτους:
«Σωκράτης έφη τους μοιχούς όμοιον τι ποιείν τοις μη βουλομένοις εκ των απορρεουσών πίνειν,αλλ’εκ του ύδατος του εν τω βάθει χείρονος υπάρχοντος».
(Ο Σωκράτης είπε ότι οι μοιχοί μοιάζουν να κάνουν περίπου όπως εκείνοι που δεν τους αρέσει να πίνουν τρεχούμενο νερό, αλλά από το χειρότερο, εκείνο που βρίσκεται στο βάθος).

στ. Δημοκρίτου:
«Ένιοι πολίων μεν δεσπόζουσι,γυναιξί δε δουλεύουσι».
(Μερικοί, ενώ κυβερνούν πολιτείες, είναι δούλοι των γυναικών).

ζ. Ευσεβίου:
«Γαστριμαργίη σώμα πιαίνει,αλογίην αείρει,ψυχής δε το κάλλιστον λογισμόν κοιμίζει».
(Η γαστριμαργία παχαίνει το σώμα, προκαλεί αδιαφορία και αποκοιμίζει τον κάλλιστο λογισμό της ψυχής).

η. Ευσεβίου:
«Ψυχή σώμα ανθρώπου έδοσαν οι θεοί,ώστε τη ψυχή το σώμα υπηρετέεσθαι,οι δε πολλοί το έμπαλιν ποιέουσι,σώματι προς πάντα και ες μούνα τα εκείνου υπουργήματα το κρέσσον τω χείρονι και θνητώ αθάνατον ψυχήν καταδουλεύμενοι».
(Οι θεοί έδωσαν στην ψυχή του ανθρώπου το σώμα, ώστε το σώμα να υπηρετείται χάριν της ψυχής. Οι πιο πολλοί κάνουν το αντίθετο, υποδουλώνουν δηλαδή την ανώτερη και αθάνατη ψυχή σε όλες τις μεγάλες και τις μικρές ανάγκες του κατώτερου και θνητού σώματος).

θ. Κλεάνθους:
«Όστις επιθυμών ανέχετ’αισχρού πράγματος,ούτος ποιήσει τούτ’εάν καιρόν λάβη».
(Όποιος ανέχεται να επιθυμεί κάτι αισχρό, αυτός,αν βρει ευκαιρία, θα το κάνει).

ι. Διογένους:
«Διογένης ουδέν ευωνότερον είναι μοιχού διωρίζετο την ψυχήν των δραχμής ωνίων προϊεμένου».
(Ο Διογένης προσδιόριζε ότι δεν υπάρχει φτηνότερο πράγμα από τον μοιχό, που προτιμάει από την ζωή του ψώνια μιας δραχμής).

κ. Διογένους:
«Διογένης «παρά μεν των θεών»φησίν«υγίειαν εύχονται•πάντα δε οι πλείστοι ταναντία τη υγιεία πράττουσιν».
(Ο Διογένης έλεγε:«Από τους θεούς ζητούν υγεία, ενώ οι περισσότεροι κάνουν όλα τα αντίθετα στην υγεία»).


λ. Σωκράτους:
«Ούτε πυρ ιματίω περιστείλαι δυνατόν ούτε αισχρόν αμάρτημα χρόνω».
(Δεν είναι δυνατόν ούτε τη φωτιά να σβήσεις με το ρούχο σου ούτε με τον χρόνο τα αισχρά αμαρτήματα). 

μ. Σωκράτους:
«Το μεν πυρ ο άνεμος,τον δε έρωτα η συνήθεια εκκαίει».
(Την φωτιά την συνδαυλίζει ο άνεμος και τον έρωτα η συνήθεια).

ν. Από τα έργα του Σερήνου:
«Διογένης κατεγέλα των τα μεν ταμιεία κατασημαινομένων μοχλοίς και κλεισί και σημάντροις,το δε σώμα το αυτών πολλαίς θυρίσι και θύραις ανοιγόντων διά τε στόματος και αιδοίων και ώτων και οφθαλμών».
(Ο Διογένης περιγελούσε αυτούς που ασφάλιζαν τα χρηματοκιβώτια με μοχλούς, κλειδιά και κουδούνια,ε νώ το σώμα τους το άνοιγαν με πολλές πόρτες και πορτάκια, όπως το στόμα, τα αιδοία, τα μάτια ή τα αυτιά).

ξ. Πλουτάρχου από το «κατά της ηδονής»:
«Μη τις προδότας επαινεί;τοιούτον εστί η ηδονή,προδίδωσι τα της αρετής.μη τις βασανιστάς;τοιούτον εστί το ήδεσθαι,βασανίζει τα της σωφροσύνης.μη τις φιλαργυρίαν;απλήρωτον εστί εκάτερον.τί τηλικούτω χαίρομεν θηρίω,ο κολακεύον ημάς αναλίσκει;».
(Μήπως κανείς επαινεί τους προδότες; Τέτοιο πράγμα είναι η ηδονή, προδίδει την αρετή. Μήπως επαινεί κανείς τους βασανιστές; Τέτοια είναι η ηδονή, βασανίζει την σωφροσύνη. Μήπως την φιλαργυρία; Είναι κι αυτό απίστευτο, πώς μπορούμε να χαιρόμαστε για ένα θηρίο που μας εξουθενώνει κολακεύοντάς μας;).

ο. Πλουτάρχου από το «κατά της ηδονής»:
«Τί δ’ου πάντων ορώντων ακρατεύεις,αλλά και σαυτόν αιδούμενος φεύγεις νυκτί και σκότω τοις αμαρτύροις πιστεύων την ύβριν;ουδείς γαρ των καλών έργων σκότος προβάλλει το φως αυτοίς μαρτυρείν αισχυνόμενος,αλλ’όλον άμα τον κόσμον ήλιον γενέσθαι προς α κατορθοί βούλοιτ’αν•άπασα δε κακία οράσθαι γυμνή φυλάττεται σκέπην προβαλλομένη τα πάθη…».
(Γιατί δεν ακολασταίνεις μπροστά στα μάτια όλων, αλλά ντρέπεσαι και τον ίδιο τον εαυτό σου και καταφεύγεις στο σκοτάδι της νύχτας κι εμπιστεύεσαι την ακολασία σου στην απουσία μαρτύρων; Κανένας τα καλά έργα του δεν τα ρίχνει στο σκοτάδι από ντροπή, μήπως τα δει το φως και τα μαρτυρήσει, αλλά θα ήθελε όλος ο κόσμος να γινόταν ήλιος, για να δει τα κατορθώματά του. Και μόνο η κακία φυλάγεται, για να μη την δουν γυμνή και σκεπάζεται με τα πάθη).

π. Κάτωνος πρεσβυτέρου:
«Κάτων ο πρεσβύτερος της πολυτελείας καθαπτόμενος είπεν ως χαλεπόν εστί λέγειν προς γαστέρα ώτα μη έχουσαν».
(Ο Κάτων ο πρεσβύτερος κατηγορώντας την πολυτέλεια είπε πως είναι δύσκολο να μιλήσεις σε κοιλιά που δεν έχει αυτιά).

ρ. Δημοκρίτου:
«Ημερήσιοι ύπνοι σώματος όχλησιν ή ψυχής αδημοσύνην ή αργίην ή απαιδευσίην σημαίνουσιν».
(Το να κοιμάται κανείς την ημέρα σημαίνει:  αδιαθεσία του σώματος ή αγωνία της ψυχής ή τεμπελιά ή αμορφωσιά).

σ. Από τα «Απομνημονεύματα» του Επικτήτου:
«Των ηδέων τα σπανιώτατα γιγνόμενα μάλιστα τέρπει».
(Οι απολαύσεις που τις δοκιμάζουμε σπάνια μάς τέρπουν πιο πολύ).

τ. Από τα «Απομνημονεύματα» του Επικτήτου:
«Εν Ρώμη αι γυναίκες μετά χείρας έχουσι την Πλάτωνος πολιτείαν,ότι κοινάς αξιοί είναι τας γυναίκας,τοις γαρ ρήμασι προσέχουσι τον νουν,ου τη διανοία τανδρός,ότι ου γαμείν κελεύων και συνοικείν ένα μια είτα κοινάς είναι βούλεται τας γυναίκας,αλλ’εξαιρών τον τοιούτον γάμον και άλλο τι είδος γάμου εισφέρων.και το όλον οι άνθρωποι χαίρουσιν απολογίας τοις εαυτών αμαρτήμασι ορίζοντες…».
(Στην Ρώμη οι γυναίκες έχουν στα χέρια τους την «Πολιτεία» του Πλάτωνος, επειδή ο Πλάτων θεωρεί σωστό οι γυναίκες να είναι κοινές. Προσέχουν στα λόγια και όχι στο νόημα του Πλάτωνος, ο οποίος δεν διδάσκει να παντρεύεται και να συνοικεί με μια ο καθένας και κατόπιν να έχουν κοινές τις γυναίκες, αλλά αποκλείει τον τέτοιου είδους γάμο και εισηγείται ένα άλλο είδος.
Γενικά οι άνθρωποι χαίρονται εφευρίσκοντας δικαιολογίες για τα σφάλματά τους).

υ. Από τα «Απομνημονεύματα» του Επίκτητου:
«Ει τις υπερβάλλοι το μέτριον,τα επιτερπέστατα ατερπέστατα αν γένοιτο».
(Όποιος υπερβάλλει το μέτρο, τα πιο ευχάριστα καταντούν γι’αυτόν τα πλέον δυσάρεστα).

(Πηγή:«Περί ακολασίας» από το «Ανθολόγιον» του Ιωάννη Στοβαίου).

Βιβλίο-Πρόταση: ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΙΧΑΝ ΤΗΝ ΠΛΑΚΑ ΤΟΥΣ

Η αρχαιότητα με «ανατρεπτική» ματιά και ανθρώπινη διάσταση.

Απλό, λιτό και ευχάριστο βιβλίο, χωρίς να απομακρύνεται από την ιστορική βάση των γεγονότων, κρατά έντονο το ενδιαφέρον εώς το τέλος.

Διασκεδαστικό και επιμορφωτικό.Σε κερδίζει αμέσως.

Συγχαρητήρια στο συγγραφέα του για την υπέροχη δουλειά!

Σας το συνιστώ ανεπιφύλακτα !!!

Οι περισσότεροι σχηματίσαμε τη γνώμη ότι οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς ήταν κάποιοι ..... ΔΙΑΒΑΖΕ Ο ΜΑΡΞ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ; ...
Οι αρχαίοι είχαν την πλάκα τους - Από την κλειδαρότρυπα της ιστορίας.
Σελίδες:  218    κόστος 5,90€  (πάμφθηνο), υπότιτλος του βιβλίου:
«Ευτράπελες ιστορίες από αρχαίους συγγραφείς και ανθολόγους»

[...] Οι περισσότεροι σχηματίσαμε τη γνώμη ότι οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς ήταν κάποιοι σκουριασμένοι δάσκαλοι, αγέλαστοι και σκουντούφληδες και η αρχαία Ελλάδα ένας πληκτικός τόπος γεμάτος ρητά και γενικές απόλυτες.      Στην πραγματικότητα όμως, ολόκληρη την αρχαία ελληνική γραμματεία τη διαπερνά και τη γεμίζει ένα ιλαρό φως.

Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν άνθρωποι εύθυμοι, φιλόγελοι, που χαίρονταν τη ζωή, σαν γνήσια παιδιά της φύσης, με την οποία ήταν στενά δεμένοι. 

 Θεωρούσαν πως η ηδονή (με την αρχική έννοια του όρου, δηλαδή: η γλύκα της ζωής), η χαρά και το γέλιο, μας απαλλάσουν από το φόβο, κάνουν καλό στην υγεία μας και παρατείνουν τη ζωή μας [...]

Περιλαμβάνονται:

Ιστορίες από τον Ηρόδοτο
Δυο λόγια για τον Ηρόδοτο
Ηδονοβλεψίας με το ζόρι
Το σανδάλι της Ροδώπιδας
Ο αρχιτέκτονας του Φαραώ και ο παμπόνηρος γιος του
Η ματαιοδοξία του Εκαταίου
Η πεισματάρα καλοτυχία του Πολυκράτη
Ο πολύπλαγκτος γιατρός Δημοκήδης
Ένας κάλπικος εξερευνητής
Αριστέας ο Προκονήσιος, πήγε πράγματι ώς τη Σιβηρία;
Ανάχαρσις, ένας Σκύθης σοφός
Η κρίση της Μιλήτου και οι Πάριοι εμπειρογνώμονες
Κάποιοι πονόψυχοι φονιάδες
Οι καρφίτσες των χιτώνων των Ατθίδων
Οι νόμιμες διγαμίες των Σπαρτιατών και οι συνέπειές τους
Χρωστάμε τη Δημοκρατία σε έναν αδιόρθωτο γλεντζέ
Πώς έστελναν οι αρχαίοι κρυπτογραφικά μηνύματα

Ιστορίες από τον Λουκιανό
Δυο λόγια για τον Λουκιανό
Ο Λουκιανός και ο απατεώνας
Δημώναξ
Περεγρίνος ο Πρωτεύς
Τίμων ο Μισάνθρωπος
Πώς ο Τόξαρις απολύμανε την Αθήνα
Ένα συμπόσιο με κακό τέλος
Διάλογος Επικούρειου και Στωικού, προβληματίζει τους θεούς
Η μεταμόρφωση του Λούκιου

Ιστορίες από τον Διογένη τον Λαέρτιο
Δυο λόγια για τον Διογένη τον Λαέρτιο
Βίας ο Πριηνεύς και οι ασεβείς
Ο πενηνταεφτάχρονος ύπνος του Επιμενίδη
Ο Ηράκλειτος και οι νέοι
Δημόκριτος, ο γελαστός φιλόσοφος
Σωκράτης, αυτός ο άγνωστος
Διογένης ο Κύων
Λύχνου σβεσθέντος πάσα γυνή Λαΐς
Επίκουρος, ο συκοφαντημένος ελευθερωτής από τον φόβο
Στίλπων και Θεόδωρος
Κράτης ο θυρεπανοίκτης και Ιππαρχία

Ιστορίες από τον Πλούταρχο
Δυο λόγια για τον Πλούταρχο
Η Λάμια και η σολομώντεια δίκη
Οι τολμηρές αμφιέσεις των Σπαρτιατισσών
Τα φαιδρά και ανεύθυνα καμώματα του Αλκιβιάδη
Η πειθώ του Περικλή
Ασπασία η μούσα του Περικλή
Η Τελέσιλλα και οι γυναίκες του Άργους
Η τρυφηλή ζωή των Συβαριτών
Οι γερανοί του Ίβυκου
Αντίγονος, ένας Κύκλωπας με χιούμορ

Ιστορίες από τον Κλαύδιο Αιλιανό
Δυο λόγια για τον Κλαύδιο Αιλιανό
Μια άλλη Ασπασία, η Μιλτώ από τη Φώκαια
Πώς δεν προσκύνησε ο Ισμηνίας
Επαμεινώνδας ο αδιάφθορος
Ο Κροτωνιάτης Μίλων και ο Τίτορμος
Η μη θεραπεία των Τροιζηνίων

Ιστορίες από άλλους συγγραφείς
Από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη
Ο Διονύσιος και ο Φιλόξενος ο Κυθήριος
Από τον Φλάβιο Ιώσηπο
Οι βλαβερές συνέπειες της θρησκοληψίας
Από τον Φιλόστρατο
Απολλώνιος, ένας ιλαρός προφήτης
Απάνθισμα διαφόρων
Ευτράπελες ιστορίες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Επίκτητος-Φιλόσοφος

.....Ει φιλοσοφίας επιθυμείς, παρασκευάζου αυτόθεν ως καταγελασθησόμενος, ως καταμωκησομένων σου πολλών, ως ερούντων ότι 'άφνω φιλόσοφος ημίν επανελήλυθε'...

Επίκτητος φιλόσοφος. Στωικός φιλόσοφος από την Ιεράπολη της Φρυγίας, μαθητής του Μουσώνιου (50 - 138 μ.Χ.). 

Τον καιρό του Νέρωνα έζησε ως δούλος, ύστερα ως απελεύθερος και το 89 ή 93, όταν ο Δομιτιανός έδιωξε όλους τους φιλοσόφους από τη Ρώμη, πήγε στη Νικόπολη της Ηπείρου. 

Μεταξύ των μαθητών του συγκαταλέγεται ο ιστορικός Φλάβιος Αρριανός, ο πραγματικός καταγραφέας των φιλοσοφικών του απόψεων, καθώς ο ίδιος δεν άφησε κανένα σύγγραμμα, που έγραψε σε οκτώ βιβλία (τα 4 διασώθηκαν) το περιεχόμενο των διαλέξεών του: "Επικτήτου διατριβαί" και μια σύνοψη της διδασκαλίας του "Επικτήτου εγχειρίδιον".

Ο Επίκτητος επέστρεψε στις αυστηρές αρχές της παλιάς Στοάς. 

Ο Επίκτητος υπήρξε ένας από τους πιστότερους ερμηνευτές του καθαρού στωικισμού. 

Σκοπός της φιλοσοφίας του είναι η αφύπνιση της ηθικής προσωπικότητας στον άνθρωπο. 

Με το ηθικό αυτό κήρυγμα συνδέει και τη βαθιά θρησκευτικότητα. 

Ο θεός είναι πατέρας των ανθρώπων, οι οποίοι πρέπει να είναι απόστολοι της θεότητας στη Γη. 

Η ζωή τους πρέπει να είναι συνεχής λατρεία και εξυπηρέτηση του θεού. 

Γενικά η φιλοσοφία του έχει θρησκευτικό ηθικό χαρακτήρα. 

Οι ηθικές αρχές είναι μέσα μας. 

Στην εξουσία μας είναι η βούληση, η χρήση των παραστάσεών μας. 

Μόνο πάνω σ αυτά στηρίζεται η ευδαιμονία μας, όλα τ άλλα τα θεωρεί τόσο αδιάφορα, ώστε η διάκριση σε αιρετικά και φευκτέα δεν έχει πλέον σημασία γι αυτόν.  Στο σημείο αυτό πλησιάζει τον κυνισμό, με τον οποίο συμφωνεί και στις κρίσεις του για το γάμο και την πολιτική ζωή.  

Διδάσκει την απόλυτη υποταγή στην πορεία του κόσμου και την πιο πλατιά και απεριόριστη φιλανθρωπία. 

Λέει πως ο άνθρωπος πρέπει να αποδέχεται με αταραξία και γαλήνη όλα όσα γίνονται, γιατί απορρέουν από τη θεία βούληση. 

Παροιμιώδης ήταν η αταραξία του και η στωικότητά του. 

Λέγεται, ότι ο κύριός του, για να δοκιμάσει την απάθεια του Επίκτητου, έκοβε τις σάρκες τις κνήμης του με κοπτερό όργανο. Τότε ο δούλος φιλόσοφος στράφηκε και είπε απαθώς στο βασανιστή του: «θα την θραύσης». Και όταν αληθινά, του έσπασε το κόκαλο, ο Επίκτητος συμπλήρωσε: «Σου το είπον». Από τότε έμεινε χωλός (κουτσός).

Μια επιγραφή πάνω σ ένα βράχο της Πισιδίας εγκωμιάζει τον άλλοτε σκλάβο ως "πηγή ευλογίας και χαράς".

 Επίκεντρο της φιλοσοφίας του Επίκτητου είναι ο άνθρωπος και η εκπαιδευτική αγωγή του. 

Η εκπαίδευση για τον φιλόσοφο είναι το μέσο με το οποίο μπορεί να κατοχυρώσει ο άνθρωπος την ελευθερία του. Μέσω της άσκησης της φιλοσοφίας ο άνθρωπος μπορεί να διακρίνει τα πράγματα που βρίσκονται υπό την εξουσία του από εκείνα που δεν βρίσκονται υπό την εξουσία του.
Το σώμα μας, για παράδειγμα, τα παιδιά μας, το περιβάλλον μας είναι πράγματα που δεν βρίσκονται υπό την εξουσία μας (ουκ εφ' ημίν). Τα διανοήματά μας, ωστόσο, οι σκέψεις μας δηλαδή και οι κρίσεις μας είναι κτήμα μας (εφ' ημίν) και οριοθετούν την εσωτερική ελευθερία μας, η διαφύλαξη της οποίας είναι για τον φιλόσοφο το υπέρτατο αγαθό.
Έργα του:
Όπως προειπώθηκε ο Αρριανός ήταν εκείνος ο οποίος κατέγραψε τις φιλοσοφικές απόψεις του σε οκτώ βιβλία με τον γενικό τίτλο Διατριβαί, από τα οποία όμως έχουν διασωθεί μόνον τέσσερα.
Ο Αρριανός είναι και ο καταγραφέας της διδασκαλίας που παρατίθεται στο Εγχειρίδιον, ένα είδος συνοπτικής παρουσίασης των Διατριβών. Το έργο του εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους φιλοσόφους του Νεοπλατωνισμού αλλά και από την χριστιανική Εκκλησία. Από τον Σιμπλίκιο διασώθηκε ένα υπόμνημα γραμμένο τον 6ο αι. και από τον Γεώργιο Λεκαπηνό άλλο ένα γραμμένο κατά τον 14ο αι. Το συνολικό έργο του μεταγράφηκε σε μικρογράμματη γραφή (Στουδιτική) κατά το 900 υπό την επιμέλεια του Αρέθα.

Αποσπάσματα από την πραγματεία «περί ευθυμίας» του Πλουτάρχου.

α. «…Ώσπερ ουν ο Ξενοφών παρήνει των θεών ευτυχούντας μάλιστα μεμνήσθαι και τιμάν,όπως,όταν εν χρεία γενώμεθα,θαρρούντες αυτούς παρακαλώμεν ως ευμενείς όντας ήδη και φίλους,ούτω και των λόγων,όσοι προς τα πάθη βοηθούσι,δει προ των παθών επιμελείσθαι τους νουν έχοντας,ιν’εκ πολλού παρεσκευασμένοι μάλλον ωφελώσιν.ως γαρ οι χαλεποί κύνες προς πάσαν εκταραττόμενοι βοήν υπό μόνης καταπραΰνονται της συνήθους,ούτω και τα πάθη τα της ψυχής διαγριαινόμενα καταπαύσαι ραδίως ουκ εστίν,αν μη λόγοι παρόντες οικείοι και συνήθεις επιλαμβάνωνται των ταραττομένων».
(Γι’αυτό, όπως συμβούλευε ο Ξενοφών ότι σε περιόδους ευτυχίας πρέπει να θυμόμαστε ιδιαίτερα τους θεούς και να τους τιμούμε, έτσι ώστε,όταν βρεθούμε στην ανάγκη, να μπορούμε να τους επικαλεστούμε με τη σκέψη πως είναι ήδη ευμενείς και φιλικοί, έτσι και με το πάθος των σκέψεων που βοηθούν στον έλεγχο των παθών, οι νουνεχείς πρέπει να τις προσέχουν, προτού αναφανούν τα πάθη, ώστε, όντας έτοιμες από πολύ πριν, η βοήθειά τους να μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική.
Όπως, δηλαδή, τα άγρια σκυλιά ερεθίζονται με κάθε ξένη φωνή και ηρεμούν μόνο με τη γνωστή, έτσι και τα πάθη της φωνής, όταν αγριέψουν, δεν κατασιγάζουν εύκολα, παρά μόνο αν υπάρχουν έτοιμες για χρήση γνωστές και οικείες σκέψεις που να χαλιναγωγούν τα ταραγμένα πάθη).

β. «Ου γαρ η συνήθεια ποιεί τοις ελομένοις τον άριστον βίον ηδύν ως τις είπεν,αλλά το φρονείν άμα τον αυτόν βίον ποιεί και άριστον και ήδιστον».
(Δεν κάνει, δηλαδή, η συνήθεια την άριστη ζωή ευχάριστη γι’αυτούς που την έχουν επιλέξει, όπως έχει πει κάποιος, αλλά η φρόνηση κάνει την ίδια ζωή ταυτόχρονα και άριστη και ευχάριστη).

γ. «[Τοις πράγμασιν γαρ ουχί θυμούσθαι χρεών μέλει γαρ αυτοίς ουδέν • αλλ’ουντυγχάνων τα πράγματ’ορθώς αν τιθή,πράξει καλώς].Κυβεία γαρ ο Πλάτων τον βίον απείκασεν,εν ω και βάλλειν δει τα πρόσφορα,και βαλόντα χρήσθαι καλώς τοις πεσούσι.τούτων δε το μεν βάλλειν ουκ εφ’ημίν,το δε προσηκόντως δέχεσθαι τα γινόμενα παρά της τύχης και νέμειν εκάστω τόπον,εν ω και το οικείον ωφελήσει μάλιστα και το αβούλητον ήκιστα λυπήσει τους επιτυγχάνοντας,ημέτερον έργον εστίν,αν ευ φρονώμεν».
([Δεν πρέπει με τις καταστάσεις να θυμώνουμε • αυτές δεν νοιάζονται καθόλου • εκείνος, όμως, που, όσα τού τυχαίνουν, σωστά θα χρησιμοποιήσει, θα ευτυχήσει].
Ο Πλάτων, επί παραδείγματι, παρομοίασε την ζωή με το παιχνίδι των κύβων, κατά το οποίο πρέπει όχι μόνο να φέρνουμε το συμφερότερο αποτέλεσμα στο ρίξιμο των κύβων, αλλά, αφού το φέρουμε, να χρησιμοποιούμε σωστά αυτό που μάς έτυχε.
Με τις περιστάσεις, όμως, αν και δεν είναι στο χέρι μας να ρίξουμε και να φέρουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε, ωστόσο, έργο δικό μας είναι, αν είμαστε σώφρονες, να δεχτούμε με τον κατάλληλο τρόπο, ότι φέρνει η τύχη και να δώσουμε στο κάθε γεγονός την θέση, στην οποία και εκείνο που μάς είναι επιθυμητό θα μάς είναι ωφελιμότατο και εκείνο που μάς είναι ανεπιθύμητο θα μάς βλάψει όσο λιγότερο γίνεται).

δ. «Έξεστι γαρ μεθιστάναι την τύχην εκ των αβουλήτων.εφυγαδεύθη Διογένης•«ουδ’ούτως κακώς» •ήρξατο γαρ φιλοσοφείν μετά την φυγήν.Ζήνωνι τω Κιτιεί μία ναυς περιήν φορτηγός•πυθόμενος δε ταύτην αυτόφορτον απολωλέναι συγκλυσθείσαν «εύγ’» είπεν«ω τύχη ποιείς,εις τον τρίβωνα και την στοάν συνελαύνουσ’ημάς».Τι ουν κωλύει μιμείσθαι τούτους;».
(Είναι, δηλαδή, δυνατό να αλλάξουμε την κατεύθυνση της τύχης, όταν μάς έχει δώσει πράγματα που δεν θέλουμε. Ο Διογένης εξορίστηκε • «δεν ήταν κι άσχημα τελικά!», γιατί μετά την εξόρισή του άρχισε να φιλοσοφεί. Στον Ζήνωνα τον Κιτιέα είχε απομείνει μόνο ένα φορτηγό πλοίο • όταν έμαθε ότι το πλοίο βυθίστηκε μαζί με όλο του το φορτίο, φώναξε: «Ωραία τα έκανες, τύχη, που με σπρώχνεις στον τρίβωνα και την στοά».  Τι μάς εμποδίζει, λοιπόν, να μιμηθούμε τους παραπάνω;).

ε. «Ώσπερ ουδέ Στίλπωνα των κατ’αυτόν φιλοσόφων ιλαρώτατα ζην ακόλαστος ουσ’η θυγάτηρ•αλλά και Μητροκλέους ονειδίσαντος «εμόν ουν» έφη«αμάρτημα τούτ’εστίν ή εκείνης;» ειπόντος δε του Μητροκλέους «εκείνης μεν αμάρτημα σον δ’ατύχημα»«πώς λέγεις;»είπεν«ουχί τα αμαρτήματα και διαπτώματ’εστί;»«πάνυ μεν ουν»έφη.«τα δε διαπτώματ’ουχ ων διαπτώματα,και αποτεύγματα;»συνωμολόγησεν ο Μητροκλής.«τα δ’αποτεύγματ’ουχ ων αποτεύγματ’,ατυχήματα;» πράω λόγω και φιλοσόφω κενόν αποδείξας ύλαγμα την του κυνικού βλασφημίαν».
(Όπως και οι ακολασίες της κόρης του δεν εμπόδιζαν τον Στίλπωνα να ζει την πιο χαρούμενη ζωή απ’ όλους τους φιλοσόφους της εποχής του • αντίθετα, όταν τον κατηγόρησε ο κυνικός φιλόσοφος Μητροκλής, τον ρώτησε:«Είναι δικό μου το σφάλμα ή δικό της;».
Ο Μητροκλής απάντησε:«Το σφάλμα είναι δικό της, αλλά η δυστυχία δική σου»,
οπότε ο Στίλπων τού είπε: «Τί εννοείς; Τα σφάλματα δεν είναι και ολισθήματα;»
«Είναι βέβαια», τού είπε ο Μητροκλής.
«Και δεν είναι τα ολισθήματα ατυχήματα για κείνους που είχαν το ολίσθημα;».
Ο Μητροκλής συμφώνησε.
«Και δεν είναι τα ατυχήματα δυστυχίες για κείνους που είχαν το ατύχημα;».
Με το ήπιο και φιλοσοφικό αυτό επιχείρημα απέδειξε ότι οι προσβολές του Κυνικού ήταν μόνο γαβγίσματα).

στ. «Τους δε πολλούς ου μόνον τα των φίλων και οικείων αλλά και τα των εχθρών ανιά και παροξύνει κακά…το μεν ουν απευθύνειν ταύτα μη νόμιζε σον έργον είναι μηδ’άλλως ράδιον•αν δ’ως τοιούτοις αυτοίς πεφυκόσι χρώμενος,ώσπερ ιατρός οδοντάγραις και αγκτήρσιν,ήπιος φαίνη και μέτριος εκ των ενδεχομένων,ευφρανεί τη ση διαθέσει μάλλον ή λυπήσει ταις ετέρων αηδίαις και μοχθηρίαις,ώσπερ κύνας αν υλακτώσι…».
(Οι περισσότεροι άνθρωποι, πάντως, ενοχλούνται κι εκνευρίζονται με τα ελαττώματα όχι μόνο των φίλων και συγγενών τους, αλλά και των εχθρών τους…
Mη θεωρείς, επομένως, δική σου δουλειά να διορθώσεις τούτα, - πράγμα άλλωστε, όχι εύκολο.
Αν, όμως, τα μεταχειριστείς σύμφωνα με τη φύση τους, όπως ο γιατρός χρησιμοποιεί οδοντάγρες και λαβίδες, αν δείχνεις όσο μεγαλύτερη ηπιότητα και αυτοσυγκράτηση μπορείς, θα έχεις μεγαλύτερη ευχαρίστηση για την δική σου ψυχική κατάσταση, απ’ό,τι στενοχώρια για τον απεχθή χαρακτήρα και την κακοήθεια εκείνων των άλλων και θα σκέφτεσαι ότι δεν κάνουν παρά αυτό που ταιριάζει στη φύση τους, όπως τα σκυλιά που γαβγίζουν).

ζ. «Ως γαρ εν τω πυρέττειν πικρά πάντα και αηδή φαίνεται γενομένοις,αλλ’όταν ίδωμεν ετέρους τα αυτά προσφερομένους και μη δυσχεραίνοντας,ουκέτι το σιτίον ουδέ το ποτόν αλλ’αυτούς αιτιώμεθα και την νόσον,ούτως και τοις πράγμασι παυσόμεθα μεμφόμενοι και δυσχεραίνοντες,αν ετέρους τα αυτά προσδεχομένους αλύπως και ιλαρώς ορώμεν»
(Όπως, λοιπόν, όταν έχουμε πυρετό, ότι τρώμε μάς φαίνεται πικρό και δυσάρεστο στη γεύση, αλλά, όταν βλέπουμε άλλους να τρώνε το ίδιο πράγμα και να μην τούς προκαλεί δυσαρέσκεια, δεν συνεχίζουμε πια να κατηγορούμε το φαΐ και το ποτό, αλλά κατηγορούμε εμάς και την αρρώστια μας, έτσι θα σταματήσουμε να κατηγορούμε και να δυσφορούμε με τις περιστάσεις, αν δούμε άλλους να δέχονται τα ίδια γεγονότα χαρωπά και χωρίς να στενοχωριούνται).

η. «Μανικόν γαρ εστί τοις απολλυμένοις ανιάσθαι μη χαίρειν δε τοις σωζομένοις,αλλ’ώσπερ τα μικρά παιδάρια,από πολλών παιγνίων αν εν τις αφέληται τι,και τα λοιπά πάντα προσρίψαντα κλαίει και βοά,τον αυτόν τρόπον ημάς περί εν οχληθέντας υπό της τύχης και τάλλα πάντα ποιείν ανόνητα εαυτοίς οδυρομένους και δυσφορούντας».
(Είναι, δηλαδή,παρανοϊκό να στενοχωριέται κάποιος γι’αυτό που χάθηκε και να μη χαίρεται γι’αυτό που σώθηκε, αλλά,όπως τα μικρά παιδιά, που,αν κάποιος τούς πάρει ένα από τα πολλά τους παιχνίδια, πετάνε κι όλα τα υπόλοιπα και κλαίνε και φωνάζουν, με τον ίδιο τρόπο κι εμείς, όταν μάς ενοχλήσει η τύχη σ’ένα ζήτημα, αχρηστεύουμε κι όλα τα άλλα με οδυρμούς και στενοχώριες).

θ. «Ευθυμήσομεν δε τούτοις μάλλον παρούσιν,αν μη παρόντων αυτών φαντασίαν λαμβάνωμεν,αναμιμνήσκοντες αυτούς πολλάκις,ως ποθεινόν εστίν υγεία νοσούσι και πολεμουμένοις ειρήνη και κτήσασθαι δόξαν εν πόλει τηλικαύτη και φίλους αγνώτι και ξένω,και το στέρεσθαι γενομένων ως ανιαρόν».
(Θα νιώσουμε περισσότερη ψυχική γαλήνη γι’αυτά που έχουμε, αν φανταστούμε πως δεν τα έχουμε • αν θυμίζουμε στους εαυτούς μας, πόσο ποθητή είναι η υγεία για τους αρρώστους, η ειρήνη γι’αυτούς που πολεμούν και η απόκτηση φήμης και φίλων σε τόσο σπουδαία πόλη( ενν.μάλλον η Ρώμη) για τον ξένο • και πόσο οδυνηρό είναι να τα στερηθείς, ενώ κάποτε τα είχες).

ι. «Καίτοι και τούτο μέγα προς ευθυμίαν εστί,το μάλιστα μεν αυτόν επισκοπείν και τα καθ’αυτόν,ει δε μη,τους υποδεεστέρους αποθεωρείν και μη,καθάπερ οι πολλοί προς τους υπερέχοντας αντιπαρεξάγουσιν.οίον ευθύς οι δεδεμένοι ευδαιμονίζουσι τους λελυμένους… Όταν ουν πάνυ θαυμάσης ως κρείττονα τον εν τω φορείω κομιζόμενον,υποκύψας θέασαι και τους βαστάζοντας…»

(Ωστόσο συμβάλλει ιδιαίτερα στην ψυχική γαλήνη να εξετάζει κάποιος, αν είναι δυνατόν, τον εαυτό του και όσα τον αφορούν, αλλά, αν τούτο δεν είναι δυνατόν,να παρατηρεί ανθρώπους που βρίσκονται σε χειρότερη μοίρα και όχι, όπως κάνουν οι περισσότεροι,να συγκρίνει τον εαυτό του με εκείνους που υπερέχουν • όπως, για παράδειγμα, οι φυλακισμένοι θεωρούν τυχερούς εκείνους που ελευθερώθηκαν…
Όποτε,  λοιπόν,θαυμάσεις υπερβολικά κάποιον που μεταφέρεται πάνω στο φορείο του ως ανώτερό σου, χαμήλωσε τα μάτια σου και κοίταξε εκείνους που κουβαλούν το φορείο).

κ. «Οίνος τε και σαρκών εμφορήσεις σώμα μεν ισχυρόν ποιούσι και ρωμαλέον,ψυχήν δ’ασθενή».
(Το κρασί και η υπερβολική κρεοφαγία κάνουν πραγματικά το σώμα δυνατό και ρωμαλέο, αλλά την ψυχή αδύναμη).

λ. «Όθεν ου πάντα πάντων εστίν,αλλά δει τω Πυθικώ γράμματι πειθόμενον αυτόν καταμαθείν,είτα χρήσθαι προς εν ο πέφυκε,και μη προς άλλον άλλοτε βίου ζήλον έλκειν και παραβιάζεσθαι την φύσιν».
(Γι’αυτό δεν είναι όλα για όλους, αλλά πρέπει κάποιος, υπακούοντας στην Πυθική επιγραφή, να γνωρίσει τον εαυτό του και μετά να δοθεί σε εκείνο το ένα πράγμα, για το οποίο η φύση τον έκανε κατάλληλο, και να μη βιάζει την φύση σέρνοντας τον εαυτό του να μιμείται πότε το ένα είδος ζωής και πότε το άλλο).

μ. «Ουδέ γαρ οι δρομείς,ότι μη τους των παλαιστών φέρονται στεφάνους αθυμούσιν,αλλά τοις αυτών αγάλλονται και χαίρουσι».
(Οι δρομείς, φυσικά,δ εν στενοχωριούνται, επειδή δεν παίρνουν στεφάνια παλαιστών, αλλά αγάλλονται και χαίρονται με τα δικά τους).

ν. «Νυν δε την μεν άμπελον σύκα φέρειν ουκ αξιούμεν ουδέ την ελαίαν βότρυς».
(Όπως έχουν, όμως, τώρα τα πράγματα, δεν περιμένουμε από το κλήμα να κάνει σύκα ούτε από την ελιά να κάνει σταφύλια).

ξ. «Ούτως εις την των κακών μνήμην υπορρυέντες ανενεγκείν μη θέλωσι μηδ’αναπνεύσαι.δει δ’ώσπερ εν πινακίω χρωμάτων εν τη ψυχή των πραγμάτων τα λαμπρά και φαιδρά προβάλλοντας αποκρύπτειν τα σκυθρωπά και πιέζειν.εξαλείψαι γαρ ουκ εστί παντάπασιν ουδ’απαλλαγήναι •«παλίντροπος γαρ αρμονίη κόσμου,όκωσπερ λύρης και τόξου»,και των ανθρωπίνων καθαρόν ουδέν ουδ’αμιγές.αλλ’ώσπερ εν μουσική βαρείς φθόγγοι και οξείς εν δε γραμματική φωνήεντα και άφωνα γράμματα,μουσικός δε και γραμματικός ουχ ο θάτερα δυσχεραίνων και υποφεύγων αλλ’ο πάσι χρήσθαι και μειγνύναι προς το οικείον επιστάμενος,ούτω και των πραγμάτων αντιστοιχίας εχόντων(επεί κατά τον Ευριπίδην «ουκ αν γένοιτο χωρίς εσθλά και κακά,αλλ’έστι τις σύγκρασις,ώστ’έχειν καλώς»)».
(Όταν οι άνθρωποι γλιστρούν και πέφτουν στην ανάμνηση των δυστυχιών τους, δεν θέλουν να συνέλθουν ή να αναπνεύσουν. Όμως, όπως με τα χρώματα σε έναν πίνακα, έτσι και στην ψυχή είναι καλό να προβάλλουμε τις λαμπερές και χαρούμενες εμπειρίες και να κρύβουμε και να πνίγουμε τις σκυθρωπές • το να τις σβήσουμε, άλλωστε, και να απαλλαγούμε εντελώς από αυτές είναι αδύνατον. «Γιατί η αρμονία του σύμπαντος,όπως αυτή ανάμεσα στη λύρα και στο τόξο,επιτυγχάνεται μέσα από τις εναλλαγές» [είναι ρήση του Ηρακλείτου,που επικαλείται εδώ ο Πλούταρχος] και στα ανθρώπινα πράγματα δεν υπάρχει τίποτα καθαρό και αμιγές.
Όμως,όπως στη μουσική υπάρχουν χαμηλοί και ψηλοί φθόγγοι,και,όπως στη γραμματική υπάρχουν φωνήεντα και σύμφωνα,κι ωστόσο μουσικός ή γραμματικός δεν είναι ο άνθρωπος που αντιπαθεί και αποφεύγει το ένα ή το άλλο, αλλά μάλλον αυτός που ξέρει πώς να τα χρησιμοποιεί όλα και να τα αναμειγνύει σωστά, έτσι και στα ανθρώπινα, που είναι σε αντίθεση το ένα προς το άλλο (αφού, κατά τον Ευριπίδη, «αδύνατο να χωριστούν καλό και κακό, αλλά κάποια μείξη τους υπάρχει κι έτσι πετυχαίνεται το ωραίο»).

ο. «[Ουδέν πέπονθας δεινόν αν μη προσποιή](ρήση του Μενάνδρου που επικαλείται εδώ ο Πλούταρχος] τί γαρ προς σε εστί,φησίν,αν μήτε σαρκός άπτηται μήτε ψυχής,οίον εστί δυσγένεια πατρός ή μοιχεία γυναικός ή στεφάνου τινος ή προεδρίας αφαίρεσις,ων ου κωλύεται παρόντων άνθρωπος και το σώμα βέλτιστα διακείμενον έχειν και την ψυχήν;…ο Δημήτριος την Μεγαρέων πόλιν καταλαβών ηρώτησε τον Στίλπωνα,μη τι των εκείνου διήρπασται•και ο Στίλπων έφη μηδέν’ιδείν «ταμά» φέροντα.και τοίνυν της τύχης πάντα τάλλα λεηλατούσης και περιαιρουμένης,έχομεν τι τοιούτον εν εαυτοίς «οίον κ’ούτε φέροιεν Αχαιοί ούτ’αν άγοιεν» (από τον Όμηρο η φράση).
([Κανένα κακό δεν έπαθες, αν δεν το κάνεις δικό σου] -τί σε αφορά, δηλαδή,εννοεί, αν δεν αγγίζουν ούτε το σώμα ούτε την ψυχή σου, η ταπεινή καταγωγή του πατέρα σου,η μοιχεία της γυναίκας σου, η στέρηση στεφανιού ή των μπροστινών καθισμάτων, αφού, όταν υπάρχουν αυτά, δεν εμποδίζουν τον άνθρωπο να έχει και το σώμα και την ψυχή του στην καλύτερη κατάσταση;…
Όταν ο Δημήτριος κατέλαβε την πόλη των Μεγαρέων, ρώτησε τον Στίλπωνα, αν τού είχαν αρπάξει τίποτα δικό του. Ο Στίλπων απάντησε: «Δεν είδα κανένα να παίρνει κάτι «δικό μου».
Συνεπώς, όταν η Τύχη λεηλατεί και μάς αρπάζει όλα τα άλλα, έχουμε μέσα μας κάτι από αυτά που: «ούτε να αρπάξουν μπορούν ποτέ οι Αχαιοί, ούτε να λεηλατήσουν»).

π. «Τον μεν γαρ ανόητον ο του θανάτου φόβος ουχ ο του ζην πόθος εκκρέμασθαι του σώματος ποιεί,περιπεπλεγμένον ώσπερ τον Οδυσσέα τω ερινεώ,δεδοικότα την Χάρυβδιν υποκειμένην…».
(Πράγματι είναι ο φόβος του θανάτου και όχι ο πόθος για τη ζωή που κάνει τον ανόητο εξαρτημένο από το σώμα του, γαντζωμένο πάνω του σαν τον Οδυσσέα στη συκιά, από τον φόβο για την Χάρυβδη που ήταν από κάτω του).

ρ. «Ου γαρ «αι μεν λιβανωτρίδες» ως έλεγε Καρνεάδης «αποκενωθώσι,την ευωδίαν επί πολύν χρόνον αναφέρουσιν,» εν δε τη ψυχή του νουν έχοντος αι καλαί πράξεις ουκ αεί κεχαρισμένην και πρόσφατον εναπολείπουσι την επίνοιαν,υφ’ης το χαίρον άρδεται και τέθηλε και καταφρονεί των οδυρομένων και λοιδορούντων τον βίον,ως τινα κακών χώραν ή φυγαδικόν τόπον ενταύθα ταις ψυχαίς αποδεδειγμένον».
(Μήπως «και τα θυμιατήρια», όπως είπε ο Καρνεάδης, «ακόμα κι όταν έχουν αδειάσει, δεν κρατούν το άρωμά τους για πολύ καιρό», και οι καλές πράξεις δεν αφήνουν στην ψυχή του σοφού πάντα χαριτωμένη και φρέσκια την ανάμνησή τους, με την οποία ποτίζεται η χαρά και θάλλει, και περιφρονεί όσους κλαίγονται και κατηγορούν την ζωή πως είναι τόπος δεινών ή τόπος εξορίας που έχει οριστεί εδώ για τις ψυχές;).

σ. «Άγαμαι δε του Διογένους,ος τον εν Λακεδαίμονι ξένον ορών παρασκευαζόμενον εις εορτήν τινα και φιλοτιμούμενον «ανήρ δ’» είπεν«αγαθός ου πάσαν ημέραν εορτήν ηγείται;» και πάνυ γε λαμπράν,ει σωφρονούμεν,ιερόν μεν γαρ αγιώτατον ο κόσμος εστί και θεοπρεπέστατον•εις δε τούτον ο άνθρωπος εισάγεται διά τη γενέσεως ου χειροκμήτων ουδ’ακινήτων αγαλμάτων θεατής,αλλ’οία νους θείος αισθητά μιμήματα νοητών,φησίν ο Πλάτων,έμφυτον αρχήν ζωής έχοντα και κινήσεως έφηνεν,ήλιον και σελήνην και άστρα και ποταμούς νέον ύδωρ εξιέντας αεί και γην φυτοίς τε και ζώοις τροφάς αναπέμπουσαν.ων τον βίον μύησιν όντα και τελετήν τελειοτάτην ευθυμίας δει μεστόν είναι και γήθους•ουχ ώσπερ οι πολλοί Κρόνια και Διάσια και Παναθήναια και τοιαύτας άλλας ημέρας περιμένουσιν,ιν’ησθώσι και αναπνεύσωσιν,ωνητόν<γελώντες> γέλωτα μίμοις και ορχησταίς μισθούς τελέσαντες».
(Ευχαριστιέμαι, επιπλέον,με τον Διογένη, ο οποίος, όταν είδε τον οικοδεσπότη του στη Σπάρτη να προετοιμάζεται με υπερηφάνεια για κάποια γιορτή, είπε: «Ο καλός άνθρωπος δεν θεωρεί την κάθε ημέρα γιορτή;». Και λαμπρότατη βέβαια, αν έχουμε σωφροσύνη.
Ο κόσμος, άλλωστε,είναι ο ιερότατος και κατ’εξοχήν θεοπρεπής ναός • μέσα σ’αυτόν μπαίνει ο άνθρωπος, όταν γεννιέται ως θεατής αγαλμάτων που δεν φτιάχτηκαν από χέρια ούτε είναι ακίνητα, αλλά εκείνων των αισθανομένων ομοιωμάτων των νοητών πραγμάτων, τα οποία ο θείος νους, όπως λέει ο Πλάτων, έχει αποκαλύψει, και τα οποία έχουν έμφυτη την αρχή της ζωής και της κίνησης, του ήλιου, της σελήνης, των άστρων και των ποταμών, που χύνουν συνέχεια φρέσκο νερό και της γης που βγάζει επάνω την τροφή για φυτά και ζώα.
Αφού η ζωή είναι η πιο τέλεια μύηση και τελετουργία στα παραπάνω, πρέπει να είναι γεμάτη ψυχική γαλήνη και χαρά και όχι όπως συμβαίνει με τους πολλούς που περιμένουν τα Κρόνια, τα Διάσια, τα Παναθήναια και άλλες τέτοιες μέρες, για να ευχαριστηθούν και να αναζωογονηθούν, γελώντας το γέλιο που αγοράζουν πληρώνοντας το αντίτιμο στους μίμους και στους χορευτές).

(Πηγή:«Περί ευθυμίας» του Πλουτάρχου).

Η αταραξία μας ως προς τις άσχημες ειδήσεις κατά τον Επίκτητο.

«Ότι ου δει προς τας αγγελίας ταράσσεσθαι» 

(Δεν πρέπει να μάς ταράζουν τα νέα).

«Όταν σοι τι προαγγελθή ταρακτικόν,εκείνο έχε πρόχειρον,ότι αγγελία περί ουδενός προαιρετικού γίνεται.μη τί γαρ δύναται σοι τις αγγείλαι,ότι κακώς υπέλαβες ή κακώς ωρέχθης;Ουδαμώς.Αλλ’ότι απέθανεν τις•τί ουν προς σε;ότι σε κακώς τις λέγει•τί ουν προς σε;ότι ο πατήρ τάδε τινά ετοιμάζεται•επί τίνα;μη τι επί την προαίρεσιν;πόθεν δύναται;αλλ’επί το σωμάτιον,επί το κτησείδιον•εσώθης,ουκ επί σε.αλλ’ο κριτής αποφαίνεται ότι ησέβησας.περί Σωκράτους δ’ουκ απεφήναντο οι δικασταί;μη τι σον έργον εστί το εκείνον αποφήνασθαι;Ου.Τί ουν έτι σοι μέλει;έστι τι του πατρός σου έργον,ο αν μη εκπληρώση,απώλεσεν τον πατέρα,τον φιλόστοργον,τον ήμερον.άλλο δε μηδέν ζήτει τούτου ένεκα αυτόν απολέσαι.ουδέποτε γαρ εν άλλω μεν τις αμαρτάνει,εις άλλο δε βλάπτεται.πάλιν το σον έργον απολογηθήναι ευσταθώς,αιδημόνως αοργήτως.ει δε μη,απώλεσας και συ τον υιόν,τον αιδήμονα,τον γενναίον.τί ουν;ο κριτής ακίνδυνος εστίν;ου•αλλά κακείνω τα ίσα κινδυνεύεται.τί ουν έτι φοβή,τί εκείνος κρινεί;τί σοι και τω αλλοτρίω κακώ;σον κακόν εστί το κακώς απολογηθήναι•τούτο φυλάσσου μόνον•κριθήναι δ’ή μη κριθήναι ώσπερ άλλου εστί έργον,ούτως κακόν άλλου εστίν.«απειλεί σοι ο δείνα».εμοί;ου.«ψέγει σε».αυτός όψεται,πώς ποιεί το ίδιον έργον.«μέλλει σε κατακρινείν αδίκως».άθλιος».

(Όταν σού αναγγείλουν κάτι που σε ταράζει, έχε πρόχειρη την κρίση ότι τα νέα δεν αφορούν τίποτε που έχει να κάνει με την βούλησή σου.
Γιατί, μήπως μπορεί κανείς να σού αναγγείλει ότι κακώς παραδέχτηκες κάτι ή κακώς επιθύμησες;
-Σε καμιά περίπτωση. -Αλλά μπορεί να σού αναγγείλει ότι πέθανε κάποιος • τι σημασία έχει, λοιπόν,αυτό για σένα; Ότι κάποιος σε κακολογεί • τί σημασία έχει, λοιπόν, για σένα;
Ότι ο πατέρας σου κάτι ετοιμάζει • εναντίον τίνος; Μήπως εναντίον της βούλησής σου; Πώς μπορεί;
Αλλά μόνο ενάντια στο ασήμαντο σώμα σου, ενάντια στην ασήμαντη περιουσία σου • σώθηκες, δεν ετοιμάζει τίποτε εναντίον σου.
Αλλά ο δικαστής σε κατηγορεί ότι ασέβησες.
Τον Σωκράτη δεν τον κατηγόρησαν οι δικαστές; Μήπως είναι δική σου δουλειά να σε κατηγορήσει εκείνος; -Όχι. -Γιατί, λοιπόν,σε νοιάζει ακόμη;
Είναι καθήκον του πατέρα σου, κι αν δεν το εκπληρώσει, έχει καταστρέψει μέσα του τον πατέρα, τον φιλόστοργο,τον πράο. Κι άλλο τίποτα μη ζητάς να καταστρέψει εξαιτίας αυτού.
Γιατί κανείς ποτέ, ενώ σφάλλει σε ένα πράγμα, δεν βλάπτεται σε κάτι άλλο.
Πάλι, είναι δικό σου καθήκον να υπερασπίσεις τον εαυτό σου με σταθερότητα,με αξιοπρέπεια,χωρίς οργή.  Αλλιώς, έχεις καταστρέψει κι εσύ τον γιο, τον αξιοπρεπή, τον ευγενικό. Τί λοιπόν;

Ο δικαστής είναι απαλλαγμένος από τον κίνδυνο; Όχι • αλλά και για κείνον διακινδυνεύονται τα ίδια. Γιατί, λοιπόν,φοβάσαι ακόμη τι απόφαση θα βγάλει εκείνος; Τί σχέση έχεις εσύ με το ξένο κακό;
Δικό σου κακό είναι να υπερασπίσεις τον εαυτό σου άσχημα • αυτό πρόσεχε μόνο • κι όπως είναι άλλου έργο να καταδικαστείς ή να μην καταδικαστείς, έτσι είναι και άλλου κακό.
«Σε απειλεί ο τάδε». Εμένα; Όχι.
«Σε κατηγορεί». Ο ίδιος θα δει πώς κάνει την δουλειά του.
«Θα σε καταδικάσει άδικα». Ο ταλαίπωρος!).
(Πηγή:«Διατριβαί» του Επικτήτου).

Η ωφέλεια από τα εξωτερικά πράγματα κατά τον Επίκτητο.

«Ότι από πάντων των εκτός εστίν ωφελείσθαι»

(Από όλα τα εξωτερικά πράγματα μπορούμε να ωφεληθούμε).

«Επί των θεωρητικών φαντασιών πάντες σχεδόν το αγαθόν και το κακόν εν ημίν απέλιπον,ουχί δ’εν τοις εκτός.ουδείς λέγει αγαθόν το ημέραν είναι,κακόν το νύκτα είναι,μέγιστον δε κακών το τρία τέσσαρα είναι.αλλά τί;την μεν επιστήμην αγαθόν,την δ’απάτην κακόν, ώστε και περί αυτό το ψεύδος αγαθόν συνίστασθαι,την επιστήμην του ψεύδους είναι αυτό.έδει ουν ούτως και επί του βίου.υγεία αγαθόν,νόσος δε κακόν;ου,άνθρωπε.αλλά τί;το καλώς υγιαίνειν αγαθόν,το κακώς κακόν. Ώστε και από νόσου εστιν ωφεληθήναι;Τον θεόν σοι,αό θανάτου γαρ ουκ εστίν; από πληρώσεως γαρ ουκ εστίν;μικρά σοι δοκεί ο Μενοικεύς ωφεληθήναι,ότ’απέθνησκεν;Τοιαύτα τις ειπών ωφεληθείη οία εκείνος ωφελήθη.Έα,άνθρωπε,ουκ ετήρησεν τον φιλόπατριν,τον μεγαλόφρονα,τον πιστόν,τον γενναίον;επιζήσας δε ουκ α απώλλυεν ταύτα πάντα;ου περιεποιείτο τα εναντία;τον δειλόν ουκ ανελάμβανεν,τον αγεννή,τον μισόπατριν,τον φιλόψυχον;άγε δοκεί σοι μικρά ωφεληθήναι αποθανών;ου•αλλ’ο του Αδμήτου πατήρ μεγάλα ωφελήθη ζήσας ούτως αγεννώς και αθλίως;ύστερον γαρ ουκ απέθανεν;παύσασθε,τους θεούς υμίν,τας ύλας θαυμάζοντες,παύσασθ’εαυτούς δούλους ποιούντες πρώτον των πραγμάτων,είτα δι’αυτά και των ανθρώπων των ταύτα περιποιείν ή αφαιρείσθαι δυναμένων.
Έστιν ουν από τούτων ωφεληθήναι;Από πάντων.Και από του λοιδορούντος;Τι δ’ωφελεί τον αθλητήν ο προσγυμναζόμενος;τα μέγιστα.και ούτος εμού προγυμναστής γίνεται•το ανεκτικόν μου γυμνάζει,το αόργητον,το πράον.ου•αλλ’ο μεν του τραχήλου καθάπτων και την οσφύν μου και τους ώμους καταρτίζων ωφελεί με και ο αλείπτης καλώς ποιών λέγει «άρον ύπερον αμφοτέραις»,και όσω βαρύτερος εστίν εκείνος,τοσούτω μάλλον ωφελούμαι εγώ•ει δε τις προς αοργησίαν με γυμνάζει,ουκ ωφελεί με;τούτ’εστί το μη ειδέναι απ’ανθρώπων ωφελείσθαι.κακός γείτων;αυτώ•αλλ’εμοί αγαθός•γυμνάζει μου το έγνωμον,το επιεικές.κακός πατήρ;αυτώ•αλλ’εμοί αγαθός.τούτ’εστί το του Ερμού ραβδίον•«ου θέλεις»,φησίν,«άψαι και χρυσούν έσται».ου•αλλ’ο θέλεις φέρε καγώ αυτό αγαθόν ποιήσω.φέρε νόσον,φέρε θάνατον,φέρε απορίαν,φέρε λοιδορίαν,δίκην την περί των εσχάτων•πάντα ταύτα τω ραβδίω του Ερμού ωφέλιμα έσται.«τον θάνατον τί ποιήσεις;» τί γαρ άλλο ή ίνα σε κοσμήση ή ίνα δείξης έργω δι’αυτού,τί εστίν άνθρωπος τω βουλήματι της φύσεως παρακολουθών;«την νόσον τί ποιήσεις;» δείξω αυτής την φύσιν, διαπρέψω εν αυτή,ευσταθήσω,ευροήσω,τον ιατρόν ου κολακεύσω,ουκ εύξομαι αποθανείν. τί έτι άλλο ζητείς;παν ο αν δως,εγώ αυτό ποιήσω μακάριον,ευδαιμονικόν,σεμνόν,ζηλωτόν.
Ου • αλλά «βλέπε μη νοσήσης • κακόν εστίν». οίον ει τις έλεγεν «βλέπε μη λάβης ποτέ φαντασίαν του τα τρία τέσσαρα είναι • κακόν εστίν». άνθρωπε, πώς κακόν; αν ο δει περί αυτού υπολάβω,πώς έτι με βλάψει;ουχί δε μάλλον και ωφελήσει;αν ουν περί πενίας ο δει υπολάβω,αν περί νόσου,αν περί αναρχίας,ουκ αρκεί μοι;ουκ ωφέλιμα έσται;πώς ουν έτι εν τοις εκτός των κακά και ταγαθά δει με ζητείν;
Αλλά τί;ταύτα μέχρι ώδε,εις οίκον δ’ουδείς αποφέρει•αλλ’ευθύς προς το παιδάριον πόλεμος,προς τους γείτονας,προς τους σκώψαντας,προς τους καταγελάσαντας.καλώς γένοιτο Λεσβίω,ότι με καθ’ημέραν εξελέγχει μηδέν ειδότα».

(Όσο για τις θεωρητικές εντυπώσεις, όλοι σχεδόν κατέληξαν ότι το καλό και το κακό βρίσκονται μέσα μας κι όχι στα εξωτερικά πράγματα.
Κανείς δεν λέει ότι το να είναι μέρα είναι καλό, το να είναι νύχτα είναι κακό κι ότι το πιο μεγάλο κακό είναι να πούμε ότι το τρία είναι τέσσερα. Αλλά τί;
Λένε ότι η γνώση είναι καλό πράγμα, η πλάνη κακό, ώστε και στο ίδιο το ψέμα να υπάρχει κάτι καλό, δηλαδή η γνώση, ότι αυτό είναι ψέμα.
Έτσι, λοιπόν, έπρεπε να συμβαίνει και στη ζωή.
Η υγεία είναι καλό πράγμα, ενώ η αρρώστια κακό; Όχι,άνθρωπε.
Αλλά τί; Να είσαι υγιής με καλό τρόπο είναι καλό, με άσχημο τρόπο κακό.
-Επομένως, μπορούμε να ωφεληθούμε κι απ’την αρρώστια;
-Για το θεό σου, μήπως απ’το θάνατο δεν μπορούμε να ωφεληθούμε;
Γιατί, απ’την αναπηρία δεν μπορούμε;
Σού φαίνεται ότι ο Μενοικέας ωφελήθηκε λίγο, όταν πέθανε;
-Τέτοια λέγοντας κανείς, θα ωφελείτο, όπως ωφελήθηκε εκείνος.
-Αχ άνθρωπε, δεν διατήρησε την φιλοπατρία του, την μεγαλοφροσύνη του, την αξιοπιστία του, την ευγένειά του;
Αν επιζούσε,δεν θα τα έχανε όλα αυτά; Δεν θα αποκτούσε τα αντίθετά τους;
Δεν θα υιοθετούσε την δειλία,την αγένεια, το μίσος για την πατρίδα, την μικροψυχία;
Εμπρός • σού φαίνεται ότι ωφελήθηκε λίγο που πέθανε;
Όχι • μήπως ο πατέρας του Αδμήτου ωφελήθηκε πολύ, που έζησε τόσο ανέντιμα και άθλια;
Γιατί, ύστερα δεν πέθανε;

Πάψτε,μα τους θεούς, σάς εξορκίζω,να θαυμάζετε τα υλικά πράγματα • πάψτε να κάνετε τους εαυτούς σας δούλους, πρώτα των πραγμάτων και μετά εξαιτίας τους, και των ανθρώπων που μπορούν να σας τα δώσουν ή να σας τα πάρουν.

Μπορούμε, λοιπόν,να ωφεληθούμε απ’αυτά; -Απ’όλα. -Κι απ’αυτόν που μάς βρίζει;
-Και τί ωφελεί τον αθλητή αυτός που γυμνάζεται μαζί του; Πάρα πολύ.
Κι αυτός γίνεται προγυμναστής μου • γυμνάζει την ανεκτικότητά μου, την αοργησία, την πραότητά μου.
Όχι • αλλά αυτός που πιάνει τον σβέρκο μου και βάζει στην σωστή θέση την μέση και τους ώμους μου με ωφελεί και ο προπονητής καλά κάνει και μού λέει «σήκωσε το ρόπαλο και με τα δυο χέρια» και, όσο βαρύτερο είναι εκείνο, τόσο περισσότερο ωφελούμαι εγώ • αν, όμως, κάποιος με γυμνάζει, για να μην οργίζομαι, δεν με ωφελεί;
Αυτό σημαίνει να μην ξέρεις να ωφελείσαι από τους ανθρώπους.
Ο γείτονάς σου είναι κακός;
Κακός για τον εαυτό του • αλλά για μένα είναι καλός • μού γυμνάζει την καλή διάθεση,την επιείκεια.
Ο πατέρας σου είναι κακός; Κακός για τον εαυτό του • αλλά για μένα καλός.
Αυτό είναι το μαγικό ραβδί του Ερμή • «ό,τι θέλεις» λένε «άγγιξε και θα γίνει χρυσό».
Όχι • αλλά φέρε, ό,τι θέλεις, κι εγώ θα το κάνω καλό.
Φέρε αρρώστια, φέρε θάνατο, φέρε φτώχεια, φέρε βρισιά, δίκη που μπορεί να σού αφαιρέσει την ζωή• όλα αυτά με το ραβδί του Ερμή θα γίνουν ωφέλιμα.

«Τον θάνατο τί θα τον κάνεις;».
Τί άλλο από το να σε στολίσει ή να δείξεις στην πράξη μ’αυτόν, τι σημαίνει άνθρωπος που ακολουθεί το θέλημα της φύσης;

«Την αρρώστια τί θα την κάνεις;».
Θα δείξω την φύση της, θα διαπρέψω στην διάρκειά της, θα είμαι σταθερός, θα είμαι ευτυχής, δεν θα κολακέψω τον γιατρό, δεν θα ευχηθώ να πεθάνω.

Τί άλλο ζητάς ακόμη;
Ό,τι κι αν μού δώσεις,εγώ θα το κάνω ευλογημένο, πηγή ευδαιμονίας, σεμνό, αξιοζήλευτο.
Όχι • αλλά «πρόσεχε, μη αρρωστήσεις • είναι κακό πράγμα».
Όπως, αν έλεγε κάποιος «πρόσεχε, μη σχηματίσεις ποτέ την εντύπωση ότι τα τρία είναι τέσσερα • είναι κακό». Άνθρωπε, πώς είναι κακό;
Αν σκεφτώ γι’αυτό, ό,τι πρέπει, πώς θα με βλάψει πια; Δεν θα με ωφελήσει κι από πάνω;
Αν, λοιπόν,σκεφτώ αυτό που πρέπει για την φτώχεια, για την αρρώστια, για την εξουσία που δεν έχω, δεν μού είναι αρκετό; Δεν θα είναι ωφέλιμα τότε αυτά;

Πώς, λοιπόν,πρέπει να ψάχνω ακόμη τα κακά και τα καλά στα εξωτερικά πράγματα; Αλλά τί;
Αυτά φθάνουν μέχρι εδώ και κανείς δεν τα παίρνει μαζί του στο σπίτι του • αλλά αμέσως ανοίγουμε πόλεμο στον δούλο μας, στους γείτονες, σ’αυτούς που μάς κοροϊδεύουν, σ’αυτούς που γελάνε εις βάρος μας.
Ας είναι καλά ο Λέσβιος,που με κατακρίνει κάθε μέρα ότι δεν ξέρω τίποτα).

(Πηγή: «Διατριβαί» του Επικτήτου).

Η διαφορά Φιλοσόφου-Απαιδεύτου κατά τον Επίκτητο

«Τις στάσις ιδιώτου και φιλοσόφου» 

(Ποια είναι η στάση του απαίδευτου και του φιλοσόφου).

«Η πρώτη διαφορά ιδιώτου και φιλοσόφου•ο μεν λέγει «ουαί μοι διά το παιδάριον,διά τον αδελφόν,ουαί διά τον πατέρα»,ο δ’,αν ποτε ειπείν αναγκασθή,«ουαί μοι» επιστήσας λέγει «δι’εμέ».προαίρεσιν γαρ ουδέν δύναται κωλύσαι ή βλάψαι απροαίρετον ει μη αυτή εαυτήν.αν ουν επί τούτο ρέψωμεν και αυτοί,ώσθ’όταν δυσοδώμεν,αυτούς αιτιάσθαι και μεμνήσθαι,ότι ουδέν άλλο ταραχής ή ακαταστασίας αίτιον εστίν ή δόγμα,ομνύω υμίν πάντας θεούς,ότι προεκόψαμεν.νυν δ’άλλην οδόν εξ αρχής εληλύθαμεν.ευθύς έτι παίδων ημών όντων η τιτθή,ει ποτέ προσεπταίσαμεν χάσκοντες,ουχί ημίν επέπλησσεν,αλλά τον λίθον έτυπτεν.τί γαρ εποίησεν ο λίθος;διά την του παιδίου σου μωρίαν έδει μεταβήναι αυτόν;πάλιν αν μη εύρωμεν φαγείν εκ βαλανείου,ουδέποθ’ημών καταστέλλει την επιθυμίαν ο παιδαγωγός,αλλά δέρει τον μάγειρον.άνθρωπε,μη γαρ εκείνου σε παιδαγωγόν κατεστήσαμεν;αλλά του παιδίου ημών•τούτο επανόρθου,τούτο ωφέλει.ούτως και αυξηθέντες φαινόμεθα παιδία.παις γαρ εν μουσικοίς ο άμουσος,εν γραμματικοίς ο αγράμματος,εν βίω ο απαίδευτος».
(Η πρώτη διαφορά ανάμεσα στον απαίδευτο και τον φιλόσοφο είναι η εξής •ο ένας λέει «αλίμονό μου, για το παιδάκι μου, για τον αδερφό μου, αλίμονό μου για τον πατέρα μου», ενώ ο άλλος, αν ποτέ αναγκαστεί να πει «αλίμονό μου», αφού σταματήσει για λίγο, λέει «για μένα».
Γιατί την βούληση τίποτε πέρα απ’αυτή δεν μπορεί να την εμποδίσει ή να την βλάψει, παρά μόνο η ίδια τον εαυτό της. Αν, λοιπόν,κι εμείς έχουμε αυτή την τάση, ώστε, όταν δεν πηγαίνουμε καλά, να κατηγορούμε τον εαυτό μας και να θυμόμαστε ότι τίποτε άλλο δεν είναι αίτιο ταραχής ή αστάθειας παρά μόνο η κρίση μας, σάς ορκίζομαι σε όλους τους θεούς ότι προοδεύσαμε.
Τώρα,όμως, από την αρχή πήραμε άλλο δρόμο. Αμέσως κιόλας, από τότε που ήμασταν παιδιά, η τροφός, αν κάποτε με το στόμα ανοιχτό σκοντάφταμε, δεν μάλωνε εμάς, αλλά χτυπούσε την πέτρα. Γιατί, τί έκανε η πέτρα; Για την παιδική σου ανοησία έπρεπε αυτή να μετακινηθεί;
Πάλι αν μετά το μπάνιο δεν βρίσκουμε κάτι να φάμε, ποτέ ο δούλος που μάς προσέχει δεν καταπραΰνει την όρεξή μας,αλλά δέρνει τον μάγειρα. ΄
Ανθρωπε, μήπως σε διορίσαμε παιδαγωγό του μάγειρα;  Μόνο του παιδιού μας •αυτό να διορθώνεις, αυτό να βοηθάς. Έτσι,ακόμη κι όταν έχουμε μεγαλώσει, φαινόμαστε-φερόμαστε σαν παιδιά.
Γιατί, παιδί είναι: ο άμουσος στα μουσικά, ο αγράμματος στα γράμματα, στην ζωή ο απαίδευτος).  (Πηγή:«Διατριβαί» του Επικτήτου).

ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ Ο ΕΣΤΕΜΜΕΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ή Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ;

 ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ, 

Ο ΕΣΤΕΜΜΕΝΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ή Ο ΠΑΡΑΒΑΤΗΣ;

 

Γεννήθηκε Μάιο του 332 μ.Χ.

Πέθανε 26 Ιουνίου του 363 μ.Χ.

Από καιρό ήθελα να αναπτύξω λίγο το θέμα του Μεγάλου αυτού Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, αλλά πολύ μεγαλύτερου "'Έλληνα" Φιλοσόφου.

Πιστεύω ότι όσα έχουν φτάσει σε μάς και που ΔΥΣΤΥΧΩΣ ακόμα διδάσκονται στα σχολεία μας, είναι πέρα για πέρα ανακριβή.

Ας δούμε λοιπόν επιγραμματικά κάποια στοιχεία, του Μεγάλου αυτού Ανδρός.

Ο Φλάβιος Κλαύδιος Ιουλιανός, γεννήθηκε το Μάιο του 332 μ.Χ στη Κωνσταντινούπολη.
Πατέρας του ήταν ο Ιούλιος Κωνσταντίνος, ετεροθαλής αδελφός του "Μεγάλου" Κωνσταντίνου και μητέρα του η Βασιλίνα, κόρη αριστοκρατικής οικογένειας που πέθανε 5 μόλις μήνες μετά τη γέννηση του Ιουλιανού. 

Και ο πατέρας του δολοφονήθηκε (πράγμα σύνηθες για το Βυζάντιο και του τρόπου ζωής των Βυζαντινών), 3 μήνες μετά από το θάνατο του "Μεγάλου" Κωνσταντίνου (22 Μαίου 337) όταν ο Ιουλιανός ήταν 5 ετών.     Η αυτοκρατορία αφέθηκε στους 3 γιους του Κωνσταντίνου του μέγα: Κώνστα, Κωνστάντιο και Κωνσταντίνο.
Την εκπαίδευση του Ιουλιανού, την ανέλαβε στην παιδική του ηλικία ο επίσκοπος Νικομήδειας, Ευσέβιος. Αυτός τον εισήγαγε στη μελέτη των Αγίων Γραφών, ενώ παράλληλα σχεδόν ο Μαρδόνιος, σοφώτατος παιδαγωγός και της μητέρας του Ιουλιανού, τον δίδαξε τα Κλασσικά Γράμματα μέσα από το Ομηρικό 'Εργο, την Ελληνική Φιλοσοφία μέσα από τα γραπτά του Πλάτωνα και γενικά του ενέπνευσε την μεγάλη αγάπη που είχε ο Ιουλιανός για ΚΑΘΕ ΤΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟ.
Μαζί με τον αδερφό του Γάλλο (μελλοντικό κληρονόμο του θρόνου) ζει έγκλειστος στη Καππαδοκία.
Το 354 στο Μιλάνο ο Κωνστάντιος δολοφονεί (τι πρωτότυπο!!!) τον διάδοχο του θρόνου Γάλλο, όπως ακριβώς είχε πράξει και στο παρελθόν (337) με ΟΛΑ τα μέλη της οικογένειας του Ιουλιανού.

Εδώ τον Ιουλιανό τον γλίτωσε περισσότερο ο διανοούμενος χαρακτήρας του, παρά η Αυτοκράτειρα Ευσέβια όπως λέγεται.      Το καλοκαίρι του 355 πηγαίνει στην Αθήνα για σπουδές.
Είχε για συμμαθητές του τους Μέγα Βασίλειο και Γρηγόριο Ναζηανζινό!!!
Το ίδιο έτος ο Κωνστάντιος του δίνει για γυναίκα του την Ελένη και τον ανακηρύσει Καίσαρα της Γαλατίας.      Το Νοέμβριο του 361 πεθαίνει ο Κωνστάντιος και πανηγυρικά ανακηρύσεται Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ο Ιουλιανός.
Από το 361 έως το 363 (2 μόλις χρόνια) σαν Αυτοκράτορας εξέδωσε διατάγματα περί της Ανεξιθρησκίας, ανακαλεί από την εξορία τους ορθόδοξους Χριστιανούς που είχαν εκδιωχθεί από τον αρειανιστή Κωνστάντιο, σταματά δια νόμου τις κρατικές επιχορηγήσεις προς την Χριστιανική Εκκλησία, απαγορεύει να τον αποκαλούν "Δεσπότη", προσπαθεί να συμφιλιώσει τους Εθνικούς με τους Χριστιανούς.
Παρόλα ταύτα σκληραίνει τη στάση του απέναντι στους χριστιανούς, εκδίδει διατάγματα που αποκλείουν τους χριστιανούς δασκάλους από τη παιδεία, απαγορεύει τα κληροδοτήματα προς την εκκλησία και τους επιβάλει να επισκευάσουν τις όποιες ζημιές προξένησαν στα ιερά των εθνικών.
Η απάντηση των χριστιανών προς τη στάση του αυτοκράτορα, είναι να πυρπολήσουν (οι χριστιανοί) το ναό του Απόλλωνα στη Δάφνη της Αντιοχείας.
Παράλληλα κάνει πολέμους με τους Πέρσες και στις 26 Ιουνίου του 363 σε μια μάχη με αυτούς, ευρισκόμενος στην πρώτη γραμμή της μάχης, τραυματίζεται θανάσιμα.
Πολύ περιληπτικά αυτό είναι ένα μικρό χρονολόγιο του Ιουλιανού.

Ας δούμε τώρα τι λέχθηκε γι' αυτόν το Μεγάλο Άνδρα και τι ΑΚΟΜΑ (!!!) υποστηρίζεται γι' αυτόν.

Καταρχάς αποκαλείται "Παραβάτης".
Αλήθεια, τι παρέβηκε για να τον αποκαλούν ακόμα και ΣΗΜΕΡΑ έτσι;;;;
Τον κατηγορούνε ως "Παραβάτη" επειδή είχε ως όνειρό του την αναγέννηση του Ελληνικού Πνεύματος;;;    'Ήταν αντικειμενικός στις θέσεις του και λειτούργησε ως Αυτοκράτωρ, δηλαδή δίκαια.
Αναγνώρισε ότι με το φανατισμό της νέας θρησκευτικής επικράτησης θα ερχόταν γρήγορα κάποια στιγμή το τέλος της εθνικής θρησκείας, όμως δεν την επέβαλε, ούτε δια νόμου, ούτε και δια της βίας.
Ο ίδιος πίστευε ότι η Ελληνική φυλή που είχε δημιουργήσει τον απαράμιλλο Ελληνικό πολιτισμό, ήταν η εκλεκτή φυλή του Θεού.     Ο ίδιος φώναζε με υπερηφάνεια,   " Έλλην ειμί ".

Από την επιστολή προς τον Αρχιερέα Θεόδωρο αντλούμε μπορούμε να αντιληφθούμε τη θέση του και την άποψή του τόσο για την Εθνική Θρησκεία όσο και για την Νέα που ανέτειλε στον ορίζοντα της ιστορίας:    "Όταν λοιπόν αντικρίζουμε τα αγάλματα των θεών, ας μην τα βλέπουμε σαν σκέτες πέτρες ή ξύλα, αλλά ούτε να θεωρούμε πώς είναι οι ίδιοι οι θεοί"
"Όποιος λοιπόν αγαπάει τους θεούς αντικρίζει με ευχαρίστηση τα αγάλματα και τις εικόνες των θεών, νιώθοντας την ίδια στιγμή σεβασμό και ρίγος καθώς το βλέπουν, αόρατοι, οι θεοί"
"Ας μη χάνει λοιπόν κανείς τη πίστη του στους θεούς, επειδή βλέπει και ακούει ότι κάποιοι φέρθηκαν υβριστικά προς τα αγάλματα και τους ναούς"
"Οι Ιουδαίοι προφήτες, τι έχουν να πούνε για τον ναό τους που 3 φορές γκρεμίστηκε και ακόμα δεν έχει ανεγερθεί; Δε το είπα αυτό χλευαστικά, εγώ που πρώτος ύστερα από τόσα χρόνια σκέφτηκα να ανοικοδομήσω προς τιμή του θεού που λατρευόταν σε αυτόν"

Θέλουν λοιπόν, τον Εστεμμένο Φιλόσοφο να προσπαθεί να ΑΝΤΙΣΤΡΕΨΕΙ τα πράγματα.
Αλλά αυτή είναι η άποψη της εκκλησίας την οποία μετά βδελυγμίας απορρίπτω.

Αν ήθελε κάτι τέτοιο θα το είχε ΚΑΝΕΙ, αλλά δεν ήταν "ένας ακόμα ρωμαίος αυτοκράτορας", που σε όποιον δε συμφωνούσε με τις απόψεις του, ΑΠΛΑ το κατέσφαζε, ακόμα και αν ήταν παιδί του ή γυναίκα του όπως ΗΔΗ ΕΙΧΕ ΚΑΝΕΙ ο πρώτος αυτοκράτωρ του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ο Α' (ο αποκληθείς απο την Εκκλησία, "Μέγας" ).
ΗΤΑΝ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ και το έργο που προσπάθησε να φέρει εις πέρας, αλλά δε τον άφησαν, ήταν να ΣΥΜΦΙΛΙΩΣΕΙ τα συστήματα του Χριστιανισμού και της Εθνικής Πίστης, αλλά αυτό είναι απλά μια υπόθεση, αυθαίρετη και δική μου.  Του καταμαρτυρούνε πράξεις γελοίες και ΑΝΥΠΑΡΚΤΕΣ.     

Να τι λένε ότι έκανε ή ότι έγινε:

1) 'Οτι ξεκοίλιαζε έγκυες γυναίκες, έσφαζε τα μωρά τους και ότι με τα σπλάχνα τους έκανε οιωνοσκοπίες!
2) 'Οτι έθαβε τα κεφάλια των μωρών κάτω από τα είδωλα!
3) 'Οτι έστειλε μαντατοφόρο στους Δελφούς για κάποιο χρησμό.
     Η απάντηση της Πυθίας ήταν το "γνωστό" σε όλους μας (γνωστό ακόμα και μες από τα σχολικά βιβλία!!!) :     "... Πείτε στο βασιλιά ότι κατέρρευσε το περίτεχνο οίκημα. Δεν έχει καλύβα ο Απόλλωνας, ούτε δάφνη μαντική. Ούτε πηγή που μιλάει. Στέρεψε και το νερό που τραγουδούσε..."
4) 'Οτι στο νεκροκρέβατό του εκτυλίχθηκε η εξής σκηνή:
"...Λαβωμένος καθώς ήταν και με το χέρι του γεμάτο αίμα, ράντισε τον αέρα και είπε,
Με νίκησες Χριστέ, με γέμισες Ναζωραίε. 
Και έτσι την άρρωστη ψυχή του απέρριψε με πολλές δυσφημίες προς τους θεούς του,
αποκαλώντας τους απατεώνες, πλάνους και ψεύτες..."

Αλήθεια, ποιός έψαξε να βρει από πού προέρχονται αυτές οι "ιδίοις όμασι" μαρτυρίες;;
Γιατί είναι ΤΟΣΟ λεπτομερώς κατεγραμμένες, που ΜΟΝΟ αν ήταν κάποιος μπροστά θα μπορούσε να τις ξεστομήσει.    Οι μαρτυρίες αυτές εμφανίστηκαν στο βιβλίο του Γεώργιου Κέδρινου με τίτλο:
"Σύνοψις ιστοριών, από Κτίσεως Κόσμου και μέχρι της βασιλείας Ισαακίου του Κομνηνού".
Ο συγγραφέας λοιπόν του έργου που έζησε τον 11ο αιώνα παρακαλώ, κατάφερε πρώτος και μόνο αυτός 700 χρόνια μετά από τον Ιουλιανό, να εξασφαλίσει ΑΓΝΩΣΤΟ ΠΩΣ, την αποκλειστικότητα ΟΛΩΝ των παραπάνω!!!
Ως σκεπτόμενος άνθρωπος, αδυνατώ να πιστέψω κάτι τέτοιο, παρόλα ταύτα, σε όλα μα όλα τα βιβλία, αυτά λέγονται!!! Σύμπτωση;;;; Δεν νομίζω.
Σχετικά με την κατάσταση που επικρατούσε εκείνη την εποχή (πρωτοχριστιανική) υπάρχει η άποψη από πολλούς ότι ο Ιουλιανός απλά προσπάθησε να αναβιώσει κάτι που ήταν ΗΔΗ εκφυλισμένο με αποτέλεσμα να μην μπορέσει να αντισταθεί στην ορμή της "νέας" θρησκείας που ανέτειλε.

Φυσικά δε μου αρέσει ΚΑΘΟΛΟΥ που το λέω, αλλά ΣΥΝΗΘΩΣ για να έρθει κάτι "νέο" να αντικαταστήσει το παλαιό, θα πει πώς το παλαιό, δεν μπορεί να προσφέρει πλέον!!!
Αλλά δε μπορεί να προσφέρει η ΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ή οι άνθρωποι που το "υπηρετούν" δεν έχουν "βάθος" για να φανερώσουν την "ουσία" του παλαιού στους συνανθρώπους τους;;;
Θα είμαι κατηγορηματικός: ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΗΤΑΝ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΣ... με αποτέλεσμα να μη μπορούν να κάνουν ΣΩΣΤΑ το λειτούργημά τους και να δώσουν την ευκαιρία να έρθει κάτι "νέο" για να πάρει τη θέση του "παλαιού".
Ο Ιουλιανός ήταν ΕΞΑΙΡΕΣΗ και μάλιστα ΦΩΤΕΙΝΗ.
Πάντως αν παρατηρήσουμε καλά τις μέρες μας ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ κατά τη γνώμη μου το ίδιο γίνεται...
Αυτός είναι ένας Παγκόσμιος Φυσικός Νόμος.
Ανέφερα ήδη ότι ο θάνατός του επήλθε στις 26 Ιουνίου του 363

 Από τον Αμμιανό Μαρκελίνο [*] ας παρακολουθήσουμε τη σκηνή του τέλους.

"Αυτήν ακριβώς τη στιγμή, μια λόγχη ιππικού από "άγνωστη κατεύθυνση"[β]  του γδέρνει το μπράτσο, διαπερνά τα πλευρά και χώνεται στον κάτω λοβό του ήπατος.
Με το δεξί χέρι προσπαθεί να τραβήξει και να βγάλει τη λόγχη, μα νιώθει να κόβονται τα δάχτυλά του στη κοφτερή λάμα του μετάλλου.
Πέφτει από το άλογο και όλοι όσοι βρίσκονται εκεί, ορμούν για να τον μεταφέρουν στο στρατόπεδο για να του δώσουν τις πρώτες βοήθειες.  Καθώς ο πόνος δείχνει να μειώνεται προς στιγμή, αρχίζει να ελπίζει.   Απωθώντας τον θάνατο δυναμικά, ζητάει τα όπλα και το άλογό του για να ξαναγυρίσει στη μάχη και να δώσει θάρρος στους στρατιώτες του.
Θέλει να δείξει ότι, ξεχνώντας τον εαυτό του, δε σκέφτεται παρά την ασφάλεια των άλλων"
"Αλλά οι δυνάμεις του Ιουλιανού δεν ανταποκρίνονται στη θέλησή του: εξασθενιμένος από την σοβαρή αιμορραγία, κάθεται ήσυχος και όταν, μετά από ερώτησή του, ακούει ότι ο τόπος όπου χτυπήθηκε ονομάζεται Φρυγία, χάνει κάθε ελπίδα για τη ζωή του, γιατί του είχαν προφητέψει άλλοτε ότι ήταν της μοίρας του γραφτό να πεθάνει εκεί"
"Στο μεταξύ ο Ιουλιανός, ξαπλωμένος στη σκηνή του, απευθυνόταν στους καταβεβλημένους από τη θλίψη συντρόφους του με τα παρακάτω λόγια:
" Ήρθε τελικά για μένα η στιγμή φίλοι μου, να αφήσω αυτή τη ζωή την οποία, με την πρώτη ζήτηση, επιστρέφω χαρούμενος στη Φύση, σαν ένας τίμιος οφειλέτης.
Δε θλίβομαι καθόλου (όπως ίσως θα νόμιζαν μερικοί), γιατί μοιράζομαι με τους Φιλόσοφους τη κοινή δοξασία για το πόσο πιο ευτυχισμένη είναι η Ψυχή και δεν ξεχνώ ότι, όταν μιαν ευτυχισμένη κατάσταση την διαδέχεται μια άσχημη, είναι καλύτερα να χαίρεται κανείς παρά να λυπάται.
Σκέφτομαι επίσης ότι οι ίδιοι οι επουράνιοι θεοί χάρισαν τον Θάνατο σε ανθρώπους πάρα πολύ ενάρετους, σαν να ήταν αυτό μια υπέρτατη αμοιβή.
Εμένα μου δώσανε το χάρισμα να αντιστέκομαι ακόμη και σε μεγάλες δυσκολίες και να μην υποκύπτω ποτέ ούτε να αυτοταπεινώνομαι γιατί η πείρα με έχει διδάξει ότι μόνο οι αδύναμοι καταβάλλονται από τη θλίψη ενώ, αντίθετα, την νικούν όσοι επιμένουν προσπαθώντας.
Δε μετανιώνω για ότι έκανα και δε βασανίζομαι από την ανάμνηση κανενός σοβαρού αμαρτήματος που να έχω διαπράξει, είτε όταν ήμουν εξόριστος και ζούσα στην αφάνεια, είτε μετά την άνοδό μου στην εξουσία. Κράτησα, νομίζω, την Ψυχή μου αμόλυντη, πιστεύοντας ότι η Ψυχή του ανθρώπου συγγενεύει με τους θεούς.   Η πολιτική μου υπήρξε μετριοπαθής και προκάλεσα ή απέφυγα πολέμους πάντα ύστερα από ώριμη και λογική σκέψη.
Όμως η επιτυχία δεν έρχεται πάντα να στέψει τις καλές προσπάθειες, γιατί οι ανώτερες δυνάμεις απαιτούν να έχουν τη τελευταία λέξη σε όλα τα ανθρώπινα εγχειρήματα.
Πίστευα ότι ο σκοπός μιας δίκαιης εξουσίας είναι η ευτυχία και η ασφάλεια των υπηκόων της, γι' αυτό υπήρξα πάντα, όπως ξέρετε, υπέρ των πιο ειρηνικών λύσεων και απέκλεισα από τις πράξεις μου κάθε ελευθερία ικανή να φθείρει τα πράγματα και τα ήθη. 
Χαίρομαι που το κράτος, σαν αυστηρός γονιός, με εξέθεσε αδίστακτα στους κινδύνους και έτσι στάθηκα ικανός να αντισταθώ στις θύελλες του πεπρωμένου, αφού τις είχα συνηθίσει. 
Και δε ντρέπομαι να ομολογήσω ότι χάρη σε μια αξιόπιστη προφητεία, ξέρω από πολύ καιρό ότι είναι της μοίρας μου να πεθάνω από σίδερο.
Ευχαριστώ τους αιώνιους θεούς που μου επέτρεψαν να πεθάνω, όχι σα θύμα σκοτεινών δολοπλοκιών ούτε μέσα στους πόνους μιας πολύχρονης ασθένειας ούτε σαν εγκληματίας, αλλά αφήνοντας τον κόσμο μέσα στο Φως, μέσα στο απόγειο μιας ένδοξης σταδιοδρομίας.
Γιατί αυτός που θέλει να πεθάνει πριν έρθει η ώρα του είναι το ίδιο αδύναμος και δειλός με εκείνον που προσπαθεί να αποφύγει το θάνατο όταν φτάνει η στιγμή. 
Μίλησα αρκετά πια, η ζωή με εγκαταλείπει....

Όσο για την εκλογή ενός αυτοκράτορα, είναι φρονιμώτερο να μην πω τη γνώμη μου, γιατί φοβάμαι μήπως από άγνοια, δεν υποδείξω τον πιο άξιο.  Ακόμα και αν έλεγα το όνομα που θεωρώ σαν τον καταλληλότερο, θα υπήρχε κίνδυνος να του προξενήσω μεγάλο κακό, σε περίπτωση που προτιμηθεί κάποιος άλλος.  Σαν πιστός γιος της πατρίδας μας, εύχομαι μόνο να με διαδεχτεί ένας καλός ηγέτης."
"Αφού πρόφερε τα λόγια αυτά με ήρεμη φωνή, θέλοντας να μοιράσει την προσωπική του περιουσία στους φίλους του, κάλεσε τον Ανατόλιο, τον Μάγιστρο των Οφφίκιων. Και όταν ο ύπαρχος Σαλούτιος του αποκρίθηκε, "είναι Μακάριος", ο Ιουλιανός κατάλαβε ότι ο Ανατόλιος είχε σκοτωθεί. 

Τότε αυτός, που αδιάφορος ως τότε για τη δική του μοίρα είχε δείξει τόσο κουράγιο, άρχισε να στενάζει πικρά για το θάνατο του φίλου του.   Στο μεταξύ όλοι οι παρόντες έκλαιγαν. 
Βλέποντάς τους, ο Ιουλιανός έδειξε τη δύναμη της επιβολής του ακόμη και σε αυτή τη περίσταση και τους μάλωσε λέγοντάς τους ότι ήταν ανάξιο να θρηνούν έναν ηγεμόνα την ώρα που πήγαινε να ενωθεί με τον Ουρανό και τα Αστέρια.
Μ' αυτά τα λόγια τους έκανε όλους να πάψουν, πράγμα που επέτρεψε να αρχίσει με τους φιλόσοφους Μάξιμο και Πρίσκο μια περίπλοκη συζήτηση για την υψηλή φύση της Ψυχής. 

Ξαφνικά, η βαθιά πληγή στο πλευρό του άνοιξε κι άρχισε να του κόβεται η ανάσα. Αφού ζήτησε και ήπιε ένα ποτήρι κρύο νερό, στη μέση αυτής της πένθιμης νύχτας, πέθανε ήρεμα στα 32 του χρόνια"

 Διάδοχος τελικά του Ιουλιανού, του Εστεμμένου Φιλοσόφου υπήρξε ο "Ιοβιανός", ο οποίος έθαψε τον Ιουλιανό στη Ταρσό της Κιλικίας. 
Πάνω στο τάφο του έγραψε:  " ΣΤΑΘΗΚΕ ΚΑΛΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ "
Αργότερα, έγινε η ανακομιδή του στη Κωνσταντινούπολη.
Το πιστεύω του Ιουλιανού ήταν το αυτό, ένα: "Καλύτερα να διδάσκεις τους ΑΝΟΗΤΟΥΣ και όχι να τους τιμωρείς"  και με αυτό λειτούργησε ως αυτοκράτωρ. 
Νομίζω πως αυτό θα πρέπει να το έχουμε καλά μέσα στη σκέψη μας.

Ιοβιανός, από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μετά το θάνατο του Ιουλιανού το 363, και ενώ αυτός βρισκόταν σε εκστρατεία, εκλέγεται από το ίδιο το στράτευμα ο Ιοβιανός Φλάβιος Κλαύδιος, ο οποίος διετέλεσε Αυτοκράτορας του Βυζαντίου κατά τα έτη 363 έως 364 [α].
Γεννήθηκε περίπου το 331 στην Άνω Μοισία, στην περιοχή που βρίσκεται το σημερινό Βελιγράδι.
Ο πατέρας του, Βαρρωνιανός, ήταν διοικητής της αυτοκρατορικής φρουράς του Κωνσταντίου Β΄.
Παντρεύτηκε την κόρη του Λουκιλλιανού, αρχηγού του στρατού.
Με την ιδιότητα του διοικητή της αυτοκρατορικής φρουράς ακολούθησε τον Ιουλιανό το 363 στην εκστρατεία του εναντίον του Πέρση Σαπώρ Β' στη Μεσοποταμία. 

Μετά το θάνατο του Ιουλιανού, ο Σαλούστιος αρνήθηκε την πρόταση να τον διαδεχτεί κι έτσι ανέβηκε στο θρόνο ο Ιοβιανός.
Το χαρακτηριστικότερο σημείο της παρουσίας του ως αυτοκράτορας είναι ότι ότι αναίρεσε άμεσα όλα τα αντιχριστιανικά διατάγματα του προκατόχου του και επέτρεψε να επιστρέψουν από την εξορία οι επιφανείς επίσκοποι Ρώμης Λιβέριος, Αλεξανδρείας Αθανάσιος και Αντιοχείας Μελέτιος.
Πέθανε κατά την επιστροφή του από την Συρία προς την Κωνσταντινούπολη στις 17 Φεβρουαρίου 364, στα Δαδάστανα της Βιθυνίας, χωρίς να προλάβει να ασκήσει ουσιαστική διοίκηση. 

Σύμφωνα με τον ιστορικό Αμμιανό Μαρκελλίνο, πιθανότερες αιτίες του θανάτου του ήταν δηλητηρίαση από μανιτάρια, αναθυμιάσεις ξυλάνθρακα ή δηλητηρίαση από εχθρούς του.
  [α]. Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορικά και εθνικά.
  [β] "η άγνωστη κατεύθυνση" τελικά ήταν ο Μερκούριος, μετέπειτα "Άγιος" ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΞΗ ΤΟΥ !!!
  [*] Ammianus Marcellinus, Res gestae, Seyfarth, W. (ed.), Ammiani Marcellini Rerum gestarum libri qui supersunt (Leipzig 1978)